Γράφει ο κ. Θέμης Μαντάς, εκπαιδευτικός – συγγραφέας
Η περίπτωση της γειτονιάς μου
Δύο τετράγωνα διαχωρίζει η οδός Κανάρη στον Πύργο. Κάθετη η οδός Ερμού μπροστά της, και πίσω της, η πλατεία Αυγερινού. Είναι οι μικρές «μεγάλες» οδοί του Πύργου και περιλαμβάνονται στο ιστορικό πάνθεον των αγαπημένων μικρών δρόμων της πρωτεύουσας του Δήμου Λετρίνων μετονομαζόμενο σε Πύργου.
Πολλοί από αυτούς τους δρόμους στον χάρτη της πόλης, μοιάζουν ασήμαντοι, αλλά από κοντά, αν τους περπατήσεις, μεγεθύνονται. Έτσι και η οδός Κανάρη, μικρή, γαλήνια, με μικρές πολυκατοικίες, μια τυπική οδός του Πύργου.
Ωστόσο, έχει εκείνη την εύθραυστη κλίμακα που ανακαλεί βαθιούς Πυργιώτικους συνειρμούς. Καθημερινά την ανηφόριζα και την κατηφόριζα για να κατέβω στην οδό Γερμανού για να πάω στο 4ο Δημοτικό που καμάρωνε τότε μπροστά από τον κυβερνήτη Μίλτο Ιατρίδη.
Στέκομαι στην γωνία της Γερμανού με την Κανάρη, που έχει προέκταση την Ομήρου και δεν έχετε ιδέα για το πώς ήταν η γειτονιά δεκαπέντε χρόνια μετά το Β’ παγκόσμιο πόλεμο.
Η οδός Κανάρη, που αρχίζει από τη Γερμανού είχε διατηρήσει αρκετά από τα παλιά της σπίτια, που πολλά έπεσαν άχαρα μετά το σεισμό του 1993 και πλέον οι νεόδμητες πολυκατοικίες ξεφύτρωσαν ρίχνοντας την οικιστική κουλτούρα της θρυλικής οδού.
Υπάρχει όμως η αύρα της εποχής. Θυμάμαι ως παιδί άθικτη τη σειρά από τα δίπατα και τρίπατα σπίτια της, να λαμπυρίζουν στον ήλιο. Η χαμηλή μάντρα ολόγυρα στο σπίτι του Υπουργού Βασίλη Γιαννόπουλου, το καταπληκτικό σπίτι του γιατρού Κώστα Διαμαντάκου αλλά και το Μανταίικο, κατασκευασμένο το 1886 από Λαγκαδινούς μαστόρους, σε προικώο οικόπεδο ιδιοκτησίας της οικογένειας των Μήτσων (ρίζα της οικογένειας του Καπετάν Γιώργη Μήτσου) για τον μεγαλοαστό της εποχής Χρηστιά ή Χριστόπουλο «ιδρυτή» της Βιβλιοθήκης Πύργου, που το πούλησε στο μεγαλέμπορο Γουρέλη και μετέπειτα αγόρασαν ο πατέρας και ο θείος του υπογράφοντος . Όλο το φως έλιαζε τα μαρμάρινα, σκαλιστά μπαλκόνια της Κανάρη το πρωί, οι ευωδιές από τα λουλούδια του μπαξέ των Γιαννοπουλαίων που πλημμύριζε το απόγευμα τα υπνοδωμάτιά μας, βρίσκονταν στην ανατολική πλευρά του κτηρίου αλλά και οι πορτοκαλιές του Μαρίτσα.
Αλλά και παραπάνω στην πλατεία Αυγερινού το σπίτι των πολιτικών Δημητρίου, Κωνσταντίνου και Κωστή Γόντικα και παραδίπλα παράρτημα του ΚΤΕΛ που εξυπηρετούσε τη γραμμή της περιοχής Ώλενας, αργότερα η Αγροτική, σήμερα η τράπεζα Πειραιώς.
Στη συμβολή Γερμανού και Ομήρου στεκόμουν στο αρ ντεκό σπίτι του Ρουφόπουλου, απέναντι από το σπίτι της Πελαγίας Αντωνοπούλου γωνία Γερμανού και Κανάρη, εκεί που βρισκόταν το «Λίντο» το Ζαχαροπλαστείο της ποιότητας. Εκεί που η κοινωνία του Πύργου, έπαιρνε το γλύκισμά της, όλες τις εποχές.
Σε τραβάει στα σπλάγχνα της αυτή η μικρή γωνιά της πρωτεύουσας. Είναι σαν ένα αστικό ποταμάκι, που θροΐζει αστικότητα. Έχει εκείνη την παλιά, χωνεμένη, Πυργιώτικη ιδέα για το τι σημαίνει καλή γειτονιά.
Ήρεμη ευταξία, χαμηλοί τόνοι, νοικοκυρόσπιτα, κουρτίνες πίσω από παράθυρα με γλάστρες. Γάτες καλοζωισμένες, πεζούλες με πελεκητό αρτιφισιέλ, είσοδοι μοναδικοί σε βάθος που έβγαιναν σε κηποάνθιστες αυλές με μπουγαρινιές, νυχτολούλουδα που ευωδίαζαν και οι πρασιές δεν ενοχλούσαν κανέναν στης σταλαγματιάς τη βροχή.
Επιπλέον, έχει την ιδιότητα των μορφωμένων ανθρώπων, όχι απαραίτητα των εκπαιδευμένων σε ακριβά Πανεπιστήμια παρότι που αρκετοί είχαν σπουδάσει και ζήσει στην Ευρώπη. Υπήρχαν οι εξαιρέσεις των γιατρών: Του ακτινολόγου Νιόνιου Παπαδόπουλου, που ήταν σπουδασμένος στη Σορβόννη και των παθολόγων Διαμαντάκου, Μάγου και Σπηλιόπουλου σε απόσταση αναπνοής. Ο Υπουργός Γιάννης Γιαννόπουλος είχε σπουδάσει σε Λειψία, Χαϊδελβέργη, Φράιμπουργκ και στο Μόναχο. Ο αδερφός του, ο Βασίλης Γιαννόπουλος, ήταν πρόεδρος του εμπορικού επιμελητηρίου. Όλοι έπαιζαν τάβλι μεταξύ τους και με τους επαγγελματίες της γειτονιάς: τον Ρουφόπουλο, τον Παπασταθόπουλο, τον Πρίτσινα, τον Οικονομίδη, τον Κούρβα, τον Μπαμπάτσικο, τον Παντελίδη με την υπέροχη «Κυψέλη» και το βούτυρο-μέλι. Άνθρωποι που είχαν μόρφωση και καλλιέργεια επειδή είχαν εκατοντάδες τίτλους βιβλίων στο παλμαρέ τους και μπορούσαν να έχουν σημείο επαφής με το γιατρό, απάνου στα «ντόρντια» ή στα «καπίκια» της πρέφας.
Είναι τόσο ωραίες οι θετικές σκέψεις που σε οδηγούν να υποτιμήσεις τα αρνητικά. Γνώρισε μεγάλη ακμή η οδός Κανάρη, η Αιόλου, η δίδυμη παράλληλός της, η Σισσίνη, η Αυγερινού με κτήρια επίσης ιδιαίτερου αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος με ποιητικές προσόψεις και ιστορία. Οι οδοί Ομήρου, Κουρτίου, Τύχης έκλειναν από τα πιο ενδιαφέροντα τετράγωνα της πόλης με σημείο αναφοράς τις πλατείες Αυγερινού και Ανδριάρας. Αυτοί οι δρόμοι είχαν ακόμη πιο παλιά σπίτια με κατασκευές από το 1850 αλλά τα περισσότερα χτισμένα μετά το 1925.
Στη δεκαετία του 1950, η περιοχή ήταν μεσοαστική με μεγάλη συνοχή. Ήταν μοναδική εμπειρία να βηματίζεις στις οδούς Κανάρη, Αιόλου, Σισσίνη, Αυγερινού, Κουρτίου, Στεφανοπούλου και Τύχης με τα μονώροφα και τα δίπατα σπίτια. Υπάρχει μια αφανής κατηγορία διώροφων σπιτιών, με μικρούς κήπους, στην πρόεκταση της Κανάρη -που είναι η οδός Τύχης- εκεί που το κρασί στις ταβέρνες και τα υπόγεια ή ισόγεια κρασουπουλιά έρρεε άφθονο μεσημέρι-βράδυ στα μαγαζιά με τις κόκκινες σημαίες μετά το σκληρό μεροκάματο των βιοπαλαιστών. Εκεί που η κάθε ανθρώπινη ιστορία αποτελούσε σενάριο για κινηματογραφική ιστορία εκεί που το λαϊκό τραγούδι ακουγόταν ως ύμνος αγγίζοντας κάθε πονεμένη ψυχή.
Χτισμένα από το 1880 έως το 1900, τα νεοκλασικά των δρόμων πέριξ της πλατείας Αυγερινού ήταν κομψοτεχνήματα με γιρλάντες στα κάγκελα. Ήταν σπίτια με μωσαϊκόπλακες στην είσοδο, συχνά με ξύλινες σκάλες και με κεραμοσκεπή. Μερικά από αυτά υπάρχουν ακόμη στην οδό Τύχης, μισογκρεμισμένα.
Σ’ ένα μάλιστα, η είσοδος είναι σκιασμένη από τον θόλο που σχημάτιζε ένα θεόρατο χιώτικο γιασεμί. Λευκά ανθάκια βρίσκονται κεντημένα στα φυλλώματα και το καλοκαιρινό τους άρωμα φέρνει θύμισες. Κάνοντας βόλτα εκεί, μπροστά μου έχω την κλίμακα Πυργιώτικου αρχοντικού σπιτιού, όχι απαραίτητα να εκφράζει πλούτο μα σαν οπτασία, φέρνει στο μυαλό κάθε Πυργιώτη που το έχει ζήσει, αυτόν τον πολιτισμό , αυτή την κουλτούρα.
Και οι Φθινοπωρινές ακτίνες του ηλιοβασιλέματος μετά και τη βροχή, σκέφτομαι ότι αυτός ο πολιτισμός δεν θα επανεμφανιστεί σε κανέναν Πυργιώτικο οδηγό ούτε η οδός Κανάρη και τα άλλα δρομάκια του Πύργου, αυτά τα χαμένα στις συνοικίες που μπορούν να παράξουν τον πολιτισμό της τρυφερότητας όπως την όριζαν οι κάτοικοί της, τότε.
Ωστόσο, η συνοικία της πλατείας Αυγερινού, καθώς συμβολικά εκπροσωπούσε την απλότητα του παλιού αστικού και εργατικού Πύργου ήταν στα μάτια μου ένα αξιοθέατο ζωής. Σήμερα με το χρηματοπιστωτικό ίδρυμα «Πειραιώς» και την τεράστια κιτρινομπλέ πινακίδα, με κτήρια γερασμένα και με συνθήματα πάνω τους, με τσαλακωμένο οδόστρωμα και σπασμένα πεζοδρόμια σε τίποτα δε θυμίζει το παρελθόν μήτε οι άνθρωποι είναι οι ίδιοι.
Αυτή είναι η εικόνα του σήμερα, αυτή η εικόνα θα υπάρχει στην μνήμη των νεότερων, αυτός είναι και ο σημερινός πολιτισμός καλώς ή κακώς αποδεκτός ή όχι.
Μπορεί να μην υπάρχουν εκεί το Λίντο, το ραφείο του κυρ- Χρήστου Παπαδόπουλου, τα δέρματα των Μανταίων, το μυροπωλείο Ραζή με τα μαγικά Αιγυπτιακά μπουκαλάκια, ο φούρνος του Κώστα Οικονομίδη, η Στρατολογία και το καφενείο του Κάβουρα, ο Λεωνίδας Δημουλιάς με τα τσιγάρα Παπαστράτος, ο Ηλίας Φροντιστής με το φωτογραφικό ατελιέ, το παλιό Πι-Καντ, τα έπιπλα Καραβέλας με τις τηλεοράσεις στις προθήκες που βλέπαμε τον Άρι Χάαν και τον Ajax, ο δικηγόρος Μιχάλης Μάρρας, ο Zαχαρίας Ψαλτόπουλος με το γνωστό εστιατόριο σήμερα Ντεντζερέδια, οι Βουλευτές Γιαννόπουλος, Αυγερινός, Γόντικας με τα γραφεία τους, παρακάτω του τ. πρωθυπουργού Στεφανόπουλου, οι γιατροί Διαμαντάκος, Σπηλιόπουλος και Μάγος, η Αλευροποιία Παπασταθόπουλος εγγονός της μεγάλης οικογένειας των αγωνιστών του ’21, η κλινική Λάσκου και το ΚΤΕΛ που εξυπηρετούσε τη γραμμή από Καρούτες μέχρι και το μακρινό Γούμερο. Εκεί όπου τα μπακάλικα Αποστολόπουλου, Κανελλόπουλου και Πάσχου λειτουργούσαν ως σημερινά super market για τις νοικοκυρές που αγόραζαν χύμα ρύζι, φασόλια και καφέ, ενίοτε κανένα μπακαλιάρο. Παραπέρα, στην Ανδριάρα η Πυροσβεστική, στην πλατεία Κύπρου το Μονοπώλιο του Σάκη Δρούβα, η Μουσική μπάντα της πόλης στη Συλλαϊδοπούλου αλλά και το ΙΚΑ, η Ενωση Γεωργικών Συνεταιρισμών.
Ήταν η καρδιά του Πύργου. Μία καρδιά που σήμερα δεν χτυπά γιατί έχει αναχωρήσει η ψυχή της, η οποία απεβίωσε, όχι λόγω της οικονομίας αλλά λόγω έλλειψης κουλτούρας και αγάπης πpoς αυτήν.
Υ.Γ. Το πρόβλημα με την πόλη δεν είναι ποιοί την κατηγορούν ή ποιοι έχουν τάφο εδώ και τους αγαπημένους τους και ποιοί δεν είναι γηγενείς. Το πρόβλημα είναι πόσοι θέλουν στον τόπο που δραστηριοποιούνται να βοηθήσουν- ο καθείς στον τομέα του -με πνεύμα συλλογικότητας και όχι με ατομικό πνεύμα και για την τσέπη τους. Η υπόθεση Πύργος μπορεί να εξελιχθεί σε πρωταγωνιστή εύκολα και γρήγορα. Όπως πρωταγωνιστεί με το Festival και με τις δράσεις που γίνονται στα σχολεία μας.
