Κάντε κλικ σε κάθε εικόνα για να δείτε λεπτομέρειες του βιβλίου.
Το λιοντάρι της Ρούμελης (Σταυρούλα Ζώρζου)
Ζούσε κάποτε, στα χρόνια της σκλαβιάς, ένα παλικάρι που δεν μπορούσε να αντέξει την τυραννία και τ’ άδικο. Ανέβηκε στα βουνά και πολεμούσε σαν αγρίμι, για τη λευτεριά της πατρίδας του.
Τον είπαν “Λιοντάρι της Ρούμελης”!
Κι είναι κάποιες βραδιές, που άμα τεντώσεις τ’ αυτί σου, μπορείς ακόμη ν’ ακούσεις τα πέταλα του αλόγου του να χτυπάνε στις πλάκες της αυλής, στο μικρό εκκλησάκι του Αϊ-Νικόλα, κάπου εκεί… στα ταμπούρια του.
Πάμε να ταξιδέψουμε μαζί… να καβαλήσουμε τ’ άλογα… να ανεβούμε στα βουνά… και να ανταμώσουμε μέσα στις σπηλιές το “Λιοντάρι της Ρούμελης”;
Του Αρκαδίου το Ολοκαύτωμα (Γεώργιος Λελεδάκης)
Η Ιερά Μονή Αρκαδίου είναι γνωστή ως μνημείο Πίστεως, εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων, εθελοθυσίας και παγκόσμιο σύμβολο ελευθερίας! Είναι χτισμένη πάνω σ’ ένα πανέμορφο οροπέδιο στα ανατολικά του Ρεθύμνου και συνδέει τρεις επαρχίες: τις επαρχίες Αμαρίου, Μυλοποτάμου και Ρεθύμνης.
Ιδρύθηκε από έναν μοναχό, ονόματι Αρκάδιο και χρονολογικά τοποθετείται στη β’ βυζαντινή περίοδο 961-1204 μ.Χ. ή στα πρώτα χρόνια της Ενετοκρατίας. Αποτέλεσε σημαντικό μοναστηριακό κέντρο με ακμαία πνευματική και οικονομική ζωή και με μεγάλη ακτινοβολία στον ορθόδοξο κόσμο. Στα τέλη του 16ου αιώνα οικοδομήθηκε ο σημερινός ναός, μεγαλύτερος και λαμπρότερος από τον προηγούμενο, σε στυλ μπαρόκ, αφιερωμένος στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος και στους Αγίους Κωνσταντίνο και Ελένη.
Κατά την Τουρκοκρατία, η πνευματική άνθηση της Μονής διακόπηκε. Ο τούρκικος στρατός την κατέλαβε και τη λεηλάτησε. Ανάκαμψε όμως γρήγορα και οι Τούρκοι κατακτητές τής επέτρεψαν το προνόμιο να χρησιμοποιεί τις καμπάνες!
Από την τρίτη δεκαετία του 19ου αιώνα εξελίχτηκε σε εθνική και πατριωτική εστία κατά του τούρκικου ζυγού, όπου και διαδραματίστηκε το δραματικότερο γεγονός της κρητικής επανάστασης στις 9 Νοεμβρίου του 1866: ΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΟΥ ΑΡΚΑΔΙΟΥ.
Πάνω σ’ αυτό το θρυλικό γεγονός δημιούργησε ο Γεώργιος Λελεδάκης το κόμικς «Του Αρκαδίου το Ολοκαύτωμα».
Ραγιάς : Μέρες και νύχτες 1821 (Γιάννης Καλπούζος)
1816-1829. Πάτρα, Τριπολιτσά, Ναύπλιο, Μεσολόγγι… Αφότου ο Αγγελής βρέθηκε φυλακισμένος στο κοτέτσι του Σαχίν Αγά, το μίσος φώλιασε στην ψυχή του σαν φαρμακερό φίδι. Κατά την εκρηκτική και συγχρόνως σαγηνευτική πορεία του μπαίνει στη δούλεψη ενός στρυφνού και τσιγκούνη πραματευτή, που σου πουλά κωλοφωτιά για καντήλι. Τον ζώνει το μολυβένιο σύγνεφο της σκλαβιάς και του εξευτελισμού των ραγιάδων. Σμίγει με την Κερασία, όπου στο πρόσωπό της βουτάνε και κολυμπούν τα όνειρα. Απαντιέται με κοτζαμπάσηδες, κολίγους και συμπολεμιστές, που είναι πιότερο από αδέρφια και γυναίκα την ώρα της μάχης, ενώ ένα τρομαγμένο Τουρκόπουλο γαντζώνεται πάνω του. Στον δρόμο του και δύο γέροντες, οι οποίοι ξεψαχνίζουν το κίνητρο για καθετί μα και τη γλυκιά και φαρμακερή ουσία του “εγώ”, η πλανεύτρα Ασπασία, διαβολικοί ξένοι, ντόπιοι τυχοδιώκτες, ο επί τριάντα έξι χρόνια αμίλητος Συμεών, ένας καβαλάρης που σώζει αιχμάλωτες Τουρκοπούλες και ο τρανότερος οχτρός του λεύτερου ανθρώπου, ο φόβος. Ο Αγγελής βιώνει το μεγαλείο και τη σκοτεινή πλευρά του ματοβαμμένου Εικοσιένα, γκρεμίζοντας μυθεύματα και φανερώνοντας καταχωνιασμένες αλήθειες. Σφιχταγκαλιάζεται με τη φωτιά του ξεσηκωμού, μεταβολίζει την αγριότητα σε ελπίδα, λύτρωση και γλυκασμό, και βροντοφωνάζει: “Θέλω να μην είμαι ραγιάς σε κανέναν. Ραγιάς σε τίποτα!” (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Άγιοι και ήρωες της Ηλείας
Ιερά Μητρόπολις Ηλείας – Γραφείο Νεότητος
Επετειακό αφιέρωμα για τα 200 χρόνια από την επανάσταση του 1821
Κολοκοτρώνης (Πάνος Γιαννακάκης)
Καραϊσκάκης (Πέτρος Μπίκος)
Νικηταράς (Πέτρος Μπίκος)
Ανδρούτσος (Πέτρος Μπίκος)
Ανδρέας Μιαούλης (Πέτρος Μπίκος)
Κανάρης (Πάνος Πετρίτης)
Μπουμπουλίνα και Μαντώ Μαυρογένους (Πέτρος Μπίκος)
Ρήγας Φεραίος (Πέτρος Μπίκος)
Ο Αετός του Σουλιού (Τάκης Λάππας)
Ανάμεσα στους μεγάλους και ασύγκριτους ήρωες που έχει να παρουσιάσει το εικοσιένα, ο Μάρκος Μπότσαρης, ο Αετός του Σουλιού, κατέχει μια μεγάλη και ξεχωριστή θέση.
Ξεχωρίζει όχι μονάχα για την παλικαριά του, αλλά και για το άφθαρτο στρατηγικό μυαλό του, για την καλοσύνη της καρδιάς του και τον ιπποτικό του χαρακτήρα.
Ο ισάδελφός του στον ηρωισμό Καραϊσκάκης, ο αθάνατος αρχιστράτηγος της Ρούμελης, μας έχει αφήσει τον πιο ακριβοδίκαιο χαρακτηρισμό για τον Αετό του Σουλιού.
Όταν πήγε να προσκυνήσει τον νεκρό Μάρκο Μπότσαρη, είπε στους συναγμένους γύρω του Σουλιώτες: “Ο Μάρκος ήταν τρανός! Είχε νου που δεν είχε άλλος. Είχε καρδιά λιονταριού και γνώμη δίκαια σαν του Χριστού! Ούτε στο δάχτυλό του δεν του φτάνουμε… Σαν το Μάρκο ήρωα, μάνα δεν ξαναγεννάει”.
Αθάνατο ’21 (Τάκης Λάππας)
Δοξασμένη Έξοδος (Τάκης Λάππας)
Από τα πιο μεγάλα ηρωικά γεγονότα της Ελληνικής Επανάστασης είναι η πολιορκία του Μεσολογγίου και η Έξοδος των πολιορκημένων. Ένα πολεμικό κατόρθωμα που δεν κράτησε σε αγωνία μόνο τους αγωνιζόμενους για την ελευθερία τους Έλληνες, αλλά συγκλόνισε και όλο τον πολιτισμένο κόσμο της Ευρώπης και της Αμερικής.
Το ηρωικό αυτό περιστατικό πραγματεύεται ο συγγραφέας στο βιβλίο τούτο. Περιγράφει τη μαρτυρική ζωή και τη γενναία δράση των πολιορκημένων, ζωντανεύοντας όλες τις μεγάλες στιγμές που χάρισαν στο Εικοσιένα αυτό το ηρωικό μεγαλούργημα. Ακόμη και η ιστορία των πέντε αδελφών που παρεμβάλλεται δεν είναι ένας απλός μύθος, αλλά κατά ένα μέρος αληθινή.
Ο ήρωας της Αλαμάνας (Τάκης Λάππας)
Μέσα στους μεγάλους ήρωες που κατέχουν μια ξεχωριστή θέση στο Εικοσιένα είναι και ο ήρωας της Αλαμάνας, ο Θανάσης Διάκος. Τη βιογραφία του Διάκου μας δίνει στο βιβλίο του αυτό ο συγγραφέας, γραμμένη για παιδιά. Τον παρακολουθεί από τα παιδικά του χρόνια, όταν ήταν ο διάκος Άνθιμος στο μοναστήρι του Αϊ-Γιάννη, για να περάσει ύστερα στην κλέφτικη ζωή, αρχηγός της Βοιωτίας κατά την Επανάσταση, με το όνομα καπετάν Διάκος, και να φτάσει στην τιτανομαχία της Αλαμάνας, που τελειώνει με τη μεγάλη του θυσία.
Παπαφλέσσας (Τάκης Λάππας)
Ο αρχιμανδρίτης Γρηγόριος Δικαίος (Παπαφλέσσας) είναι η μορφή που δεσπόζει κατά την προετοιμασία της Ελληνικής Επανάστασης στο Μοριά. Το φλογερό του πέρασμα παντού ξεσηκώνει τους ραγιάδες και τους προετοιμάζει για το μεγάλο αγώνα. Κι όταν η Επανάσταση ξεσπάει, ο κληρικός αυτός ζώνεται τ’ άρματα και γίνεται ένας ατρόμητος πολεμιστής. Τέτοιος θα μείνει ως το τέλος, ως τη μεγάλη του θυσία, βάζοντας το κορμί του φραγμό στ’ ασκέρια του Ιμπραήμ.
Το λιονταρόπουλο (Καλλιόπη Σφαέλλου – Βενιζέλου)
Μεσάνυχτα. Σκοτεινός υψωνόταν στον Ταΰγετο ο πύργος της Καστανίτσας. Ούτε φως, ούτε ήχος μαρτυρούσαν στους έξω, αν, πίσω από τους χονδρούς τοίχους μου, ζούσαν άνθρωποι.
– Θοδωράκη, ξύπνα… Ξύπνα, αγόρι μου, μουρμούρισε μες στο σκοτάδι η φωνή της Μάνας.
Το παιδί, τριών χρονών πιτσιρίκος, άνοιξε νυσταγμένο τα μάτια κι αναδεύτηκε στο στρώμα.
– Ξύπνα, Θοδωράκη!… ξανάπε η ίδια φωνή.
Ήρθε ο πατέρας σου! […]
Το ’21 στις πηγές του (Κώστας Παπαδημητρίου)
Το ’21 είναι η μεγάλη πηγή δόξας και μεγαλείου της νεότερης ελληνικής ιστορίας μας. Αποτελεί την κορυφαία της στιγμή. Το βιβλίο αυτό θέλει να δώσει στον αναγνώστη του την ευκαιρία να νιώσει έντονα στα στήθη του τον εθνικό παλμό. Να ακούσει μέσα από τα κείμενά του τις δυνατές και καθαρές φωνές των ηρώων της μεγάλης εξέγερσης, να δει και να ζήσει νοητά τους τιτάνιους αγώνες τους και το μέγεθος της θυσίας τους για την απόχτηση της χιλιάκριβης της λευτεριάς μας.
Στα δοξασμένα χρόνια (Κώστας Παπαδημητρίου, Γιάννης Σμυρνιωτάκης)
Όλα για τη λευτεριά (Βασίλης Χαρωνίτης)
Μια γολέτα που την έλεγαν “Ελπίδα” (Νίτσα Τζώρτζογλου)
Η Ηλεία στην Επανάσταση (Γιάννης Νικολόπουλος)
Το λεύκωμα με καλαίσθητη εμφάνιση, τετραχρωμία και επίλεκτη εικονογραφία, περιλαμβάνει σημαντικά κεφάλαια της ιστορίας της Επανάστασης στην Ηλεία και Ολυμπία κατά την περίοδο 1821-1830. Πολλές σελίδες του είναι αφιερωμένες στις μάχες που έγιναν στις δύο επαρχίες του Νομού μας. Επίσης αναφέρονται ιστορικά σημειώματα, μαρτυρίες και αναφορές ιστοριογράφων, αφηγήσεις αγωνιστών – ηρώων, Ηλείων και όχι μόνο. “Η Ηλεία στην Επανάσταση 1821” είναι μια επιτομή της προσφοράς των Ηλείων στον απελευθερωτικό αγώνα του 21. Στον αγώνα της Ανεξαρτησίας μαζί με όλες τις άλλες γεωγραφικές περιοχές της πατρίδας μας, πρώτη έδωσε το παρόν και συνέλαβε το νόημα, την αρχή και τη βάση της η Ηλεία. Την ιστορία και κυρίως την συμβολή και τη θυσία της στα χρόνια της Επανάστασης του ’21, καταγράφει με απλά λόγια, αντλημένα από επίσημα γραπτά στοιχεία, προσφέροντας στον ιστορικό και πολύπαθο ηλειακό λαό και όχι μόνο, πρωτοπόρο μάρτυρα της παλιγγενεσίας , με σεβασμό και ευγνωμοσύνη στις αθάνατες σκιές των προγόνων μας Ηλείων.
Ιστοριογραφικά της Επαναστάσεως του 1821 (Αθανάσιος Φωτόπουλος)
Γεγονότα και άγνωστες πτυχές που σημάδεψαν την Ηλεία κατά την Ελληνική Επανάσταση του 1821
(Θεόδωρος Λάμπρος)
Καραϊσκάκης (Δημήτρης Φωτιάδης)
ΤΟΥΤΟ το βιβλίο δεν αντιστοράει μονάχα το βίο του Καραϊσκάκη, μα και τους αγώνες ενός λαού από τα χρόνια της σκλαβιάς ίσαμε τη λευτεριά του.
Πασχίζει να δώσει μερικά από τα πιο σημαντικά συμβάντα εκείνων των καιρών και να σκιαγραφήσει τα πιο σπουδαία πρόσωπα που πήραν μέρος σ’ αυτά.
Γυρεύει να ζωντανέψει μια εποχή. Αν το πετυχαίνει ή όχι, ο αναγνώστης θα κρίνει.
Η δίκη του Κολοκοτρώνη και του Πλαπούτα (Δημήτρης Φωτιάδης)
Σίμωναν τα μεσάνυχτα 6 με 7 του Σεπτέμβρη 1833. Η πόρτα της Ξηράς του κάστρου τ’ Αναπλιού άνοιξε για ν’ αφήσει να περάσει ο μοίραρχος Κλεώπας με σαράντα χωροφύλακες αρματωμένους ως τα δόντια. Τράβαγαν προσεχτικά κι αμίλητοι μην τυχόν και δεν πετύχουν το σκοπό τους. Πάγαιναν να πιάσουν το μεγαλύτερο κακούργο του τόπου μας, που τις εικόνες του θα τις βρεις τώρα κρεμασμένες σ’ όλα τα σχολειά μας και τ’ αγάλματά του στημένα στις πλατείες μας τον Θόδωρο Κολοκοτρώνη.
Λίγο παραέξω από τ’ Ανάπλι, στην Πρόνοια, στο Κιολού τεπέ, όπως λεγόταν το μέρος στα χρόνια της Τουρκίας, είχε ο Γέρος ένα περιβόλι κοντά στην εκκλησιά του Άη Θόδωρου, που ο ίδιος την έχτισε. Σ’ αυτό, σε ταπεινό χωριάτικο σπιτάκι, αποτραβήχτηκε ο στρατάρχης του μεγάλου αγώνα, όταν ήρθαν οι Μπαβαρέζοι και κατάλαβε πως δεν τον γούστερναν. “Όσον ημπόρεσα” λέει στ’ απομνημονεύματα του που υπαγόρεψε στον Τερτσέτη “έκαμα το χρέος μου εις την πατρίδα μου και εγώ και όλη η φαμελιά μου. Είδα την πατρίδα μου ελεύθερη, είδα εκείνο οπού ποθούσα και εγώ και ο πατέρας μου και ο πάππος μου και όλη η γενεά μου, καθώς και όλοι οι Έλληνες. Απεφάσισα να πάω εις ένα περιβόλι, οπού είχα έξω από τ’ Ανάπλι. Επήγα, εκάθισα και απερνούσα τον καιρό μου καλλιεργώντας, και ευχαριστούμην να βλέπω να προοδεύουν τα μικρά φυτά οπού εφύτευα”.
Στο φτωχοκάλυβό του, που μήτε απ’ αυτό μήτε από το περιβόλι δεν απομένει πια τίποτις, καθόταν κατάμονος ο Γέρος, γιατί σαν ήρθε πριν από λίγους μήνες ο Όθωνας σκόρπισε και τους αξιωματικούς του, και τους αρματωμένους της φρουράς του, και τους γραμματικούς του κι αυτόν ακόμα τον Μίτζα, το παλικάρι που απ’ την αρχή του σηκωμού τον ακολούθησε παντού σαν τη σκιά του.
-Παγαίνεται στο καλό, τους είπε, και να καθήσετε ήσυχοι στα σπίτια σας. Τώρα που ήρθε ο βασιλιάς θα γνωρίσει τους ανθρώπους και τα πράματα του τόπου μας και θ’ ανταμείψει τον καθένα κατά τις πράξεις και τη δούλεψή του.
Κείνο λοιπόν το βράδι είχε φτάσει για τον Κολοκοτρώνη η ώρα της ανταμοιβής…
Κανάρης (Δημήτρης Φωτιάδης)
Ο γέρος του Μοριά (Σπύρος Μελάς)
Κολοκοτρώνα! Κολοκοτρώνα! Έτσι λέγανε τα τουρκάκια, στα βάθη της Ασίας καί το αίμα τους πάγωνε. Η φαντασία τους έπλαθε τεράστιο γίγαντα με τρία μάτια. Το μεσανό, πελώριο, απάνω από τη μύτη, στα κούτελο. Τον θέλανε τριχωτό σαν αρκούδα με φοβερά δόντια κάπρου γυριστά, κοφτερά σα χατζάρια. Καί πώς τον φτιάσανε οί Ευρωπαίοι, Μεγαλοκέφαλο, μας τον λέει ο Μέντελσον, τρομερόν ατσίγγανο μ’ αλλήθωρα μάτια. Και οί άλλοι πού τον είδαν από κοντά , Μυτερό, σταχτόχρωμο βράχο – μας τον παρουσιάζει ο Έμερσον – απ’ αυτούς πούναι σπαρμένοι στο Αιγαίο πέλαγο “σκοπελοπρόσωπο” τον ονομάζει κι ό Σούτσος – άγρια μορφή, σκαμμένη από τον καιρό, χαλασμένη από τον πόλεμο, φαγωμένη από την αδιάκοπη ανησυχία, όμοια με βράχο πού τον δέρνουν τα κύματα. Κι αυτός ό Γάλλος συνταγματάρχης Βουτιέ, πούκαμε μαζί του στην Τρίπολη, σ’ ολάκερη την πολιορκία, του κολλάει “une enorme moustache” – ένα μουστάκι πελώριο. Ή μαγεία του παραμυθιού σκλαβώνει ή προοπτική των βάθρων παραμορφώνει. Μα δε λέω να σαρώσουμε τα κατορθώματα της ποιητικής άδειας, ούτε να βγάλουμε από τους ήρωες την αστραφτερή πανοπλία του θρύλου, για να τους δούμε θεόγυμνους Δε λέω να σπάσουμε άφοβα τα βάθρα, για να γκρεμίσουμε τους ευεργέτες, μα για να τους αγκαλιάσουμε σφιχτά, με λαχτάρα, με λατρεία ζεστή και ανθρώπινη. Ένας νέος είχε ‘ρθει από τα βάθη της Ανατολής, στα 1823, πρόσφυγας στην Τρίπολη. Με φαντασία γεμάτη από τα παραμύθια της Ασίας για τον Κολοκοτρώνη, έτρεξε, άμα έφτασε, στο σπίτι του, να ιδεί το υπεράνθρωπο τέρας Βρήκε κόσμο πολύν εκεί πέρα. Ό Γέρος ήταν μ’ άλλους καπεταναίους σε μια ισόγεια κάμαρη, αμέσως μετά την αυλή. Λαός κι αρματωμένοι ακόλουθοι φράζανε την πόρτα. Ό νέος δεν μπορούσε να δει τίποτα έσπρωχνε καί σπρωχνότανε, ν’ ανοίξει δρόμο. (. . .)
Δάσκαλοι του Γένους (Σπύρος Μελάς)
Το αέναο γίγνεσθαι της ανθρωπότητας, η τάση της προς μια ενότητα ολοένα πιο εσωτερική και πιο απόλυτη, πραγματοποιείται προοδευτικά με το ανέβασμα των ομάδων προς τα συγκροτήματα των φυλών και των εθνών. Όσο ατελέστερη και περιορισμένη παρουσιάζεται η ενότητα των μερών, τόσο χαμηλότερα βρίσκεται η στάθμη της ανθρωπότητας. Άλλο είναι το επίπεδό της, όταν τον πλανήτη σκεπάζει σκόνη ατελείωτη ομάδων, που φυτοζωούν και άλλο με το σχηματισμό των μεγάλων φυλών, όταν βλέπουμε την ιστορία να μπαίνει με τιτανικά βήματα στις λαμπρές περιόδους της. Τότε παρουσιάζονται στη σκηνή του κόσμου οι μεγάλοι θεοί, οι ημίθεοι και οι ήρωες θεμελιωτές. Τότε πλάθονται τα μεγάλα σύμβολα με το βαθύ κι’ ανεξάντλητο νόημα.
Τότε σημειώνονται οι μεγάλες δημιουργίες, θρησκευτικές, γλωσσικές, καλλιτεχνικές. Τότε λάμπουν οι μεγάλες πράξεις. Τότε ο νους και η ψυχή παίρνουν το ψηλό τους πέταγμα. Τότε προσκλίνουν άπειρα πλήθη, στον ίδιον ζυγό ηθικής και νόμου. Τότε ανθίζει και τραγουδιέται ο έρωτας. Όσο μεστώνει και πλάθεται η συνείδηση των φυλών, τόσο ξυπνά και τρέφεται η συνείδηση της ανθρωπότητας. Αυτή την ανθρωπότητα μελετά ο Ηρόδοτος, όταν σπουδάζει, πρώτος απ’ όλους, τους διάφορους λαούς. Τον είπαν πατέρα της ιστορίας. Είναι όμως ο σεβαστός προσπάππος της εθνογραφίας.
Οι Φιλικοί (Σπύρος Μελάς)
Για τη Φιλική έχουν γίνει ως τώρα υποθέσεις διάφορες. Η ουσία όμως είναι μια: ότι έκαμε το θαύμα ν’ ανεβάσει με μιας τους Έλληνες από τη θέση του ραγιά στην ανώτατη βαθμίδα του ανθρώπου, όπως η φύση τον έχει φτιάσει: Πλάσμα λεύτερο και δημιουργικό. Τρεις άντρες από το ανώνυμο πλήθος, απλοϊκοί και σχεδόν αμόρφωτοι, κατάφεραν το απίστευτο, να λευτερώσουν τους Έλληνες, δεκαπέντε ολάκερα χρόνια πριν καταχτήσουν την εθνική τους λευτεριά. Με ποιο τρόπο μαγικό πέτυχαν τέτοιο λαμπρό αποτέλεσμα; Οι απλοί αυτοί άνθρωποι, που δεν είχανε διακριθεί ούτε προ, ούτε κατά, ούτε μετά τον αγώνα, για τίποτα άλλο, μπόρεσαν ωστόσο να συλλάβουν αυτή τη ζωντανή και βαθύτατη αλήθεια, που αποτελεί και τη μόνη αξία τους: Ότι ο άνθρωπος είναι ή δεν είναι λεύτερος – μέσα του.
Πότε διάβολος πότε άγγελος (Κώστας Ακρίβος)
Ένας άντρας μεγαλώνει, ζει και πεθαίνει χωρίς ποτέ να μάθει ποιος ήταν ο πατέρας του – ο Γεώργιος Καραϊσκάκης.
Ένας άλλος θα περάσει όλη του τη ζωή αγαπώντας λάθος άνθρωπο για πατέρα – Μήτρος Αγραφιώτης το όνομά του.
Οι δρόμοι τους θα συναντηθούν στα αίματα και στις θυσίες της επανάστασης του ’21. Τους ενώνει ο πόθος για την ελευθερία της πατρίδας, αλλά και κάτι βαθύτερο που ο ένας το αγνοεί και ο άλλος το αποσιωπά επίτηδες.
Πολλά χρόνια αργότερα, όταν πια εκείνο που έχει μείνει απ’ όλα αυτά είναι ένα αμήχανο αίσθημα ευγνωμοσύνης, το ερώτημα συνεχίζει να βασανίζει τον αφηγητή από την παιδική του ακόμη ηλικία: ήρωας γεννιέσαι ή γίνεσαι;
Ενάντια σε φρούρια και τείχη (Γιώργος Μαργαρίτης)
Η ιστορία ξεκίνησε με μια Εταιρεία, η οποία εμπνεύστηκε και οργάνωσε την επανάσταση. Ήταν μια Εταιρεία ξενιτεμένων, μια συντροφιά εμπόρων και υπαλλήλων, με ταπεινή όμως καταγωγή και σ’ εκείνα τα χρόνια οι ταπεινοί δεν μπορούσαν να ξεκινήσουν μια επανάσταση. Την ανέθεσαν, λοιπόν, σ’ αυτούς που μπορούσαν να την ξεκινήσουν, στους ομογενείς αριστοκράτες -τους πρίγκιπες της Ρωσίας, τους πρίγκιπες της Κωνσταντινούπολης, εξόριστους και μη-, στους προύχοντες, στους αρχιερείς. Αρκετοί από αυτούς συμμερίζονταν το όραμα για μια ελεύθερη πατρίδα.
Η επανάσταση ξεκίνησε αμήχανα, όπως συνήθως συμβαίνει με τις επαναστάσεις. Επιχείρησε να αποκτήσει κράτος και εξουσία μακριά από την πατρίδα για να νικήσει τον δυνάστη. Σχεδίασε φιλόδοξα χτυπήματα μέσα στην ίδια την πρωτεύουσα του εχθρού. Κινήσεις περίπλοκες, δύσκολες, που απέτυχαν κλείνοντας τον κύκλο της Εταιρείας και των οραμάτων όσων την ακολούθησαν.
Έπειτα, την υπόθεση της ελευθερίας ανέλαβαν οι προύχοντες και οι ιεράρχες του Μόριά, οι καραβοκυραίοι των νησιών, οι αρματολοί της Ρούμελης. Για να πετύχουν, όμως, χρειάζονταν τον λαό τους. Δεν γινόταν χωρίς αυτόν. Χρειάζονταν τους πολλούς Έλληνες, αυτούς που μισούσαν τον τύραννο όσο και τη δική τους μιζέρια, που δεν διάβαζαν Διαφωτιστές, αλλά μέσα τους σιγόκαιγε ο κοινός πόθος για ελευθερία.
Με αίμα και πόνο έθρεψε ο λαός τον Αγώνα. Πάνω σε αυτά τα υλικά χτίστηκε το ελεύθερο ελληνικό κράτος μέσα στο οποίο ζούμε σήμερα. Δεν έγινε ιδανικό, όπως πολλοί ονειρεύτηκαν. Ήταν όμως η πατρίδα μέσα στην οποία οι πολλοί μπορούσαν να ονειρεύονται το καλύτερο.
Η σκιά του Κυβερνήτη (Άρης Σφακιανάκης)
Τέλη του 1827. Η Ελληνική Επανάσταση έχει σχεδόν καταπνίγει. Η χώρα αγωνίζεται ακόμα για την ανεξαρτησία της. Οι δύο εμφύλιοι, η πτώση του Μεσολογγίου, οι καταστροφές του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο έχουν οδηγήσει τους Έλληνες στην απόγνωση. Σε μια ύστατη προσπάθεια να σωθούν καλούν τον Καποδίστρια να κυβερνήσει την Ελλάδα. Οι Μεγάλες Δυνάμεις συμφωνούν. Οι ελπίδες αναπτερώνονται.
Ο Καποδίστριας φτάνει στη χώρα και ρίχνεται αμέσως στη δουλειά. Στην αρχή γίνεται δεκτός με ανακούφιση και ενθουσιασμό. Ωστόσο δεν αργεί να συναντήσει τα πρώτα εμπόδια. Οι κοτζαμπάσηδες αντιδρούν, οι οπλαρχηγοί δυσανασχετούν, η αντιπολίτευση μηχανορραφεί. Και ο πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδας εγκαταλείπεται σιγά σιγά απ’ όλους. Ή σχεδόν απ’ όλους. Πλάι του στέκει ως το τέλος ο σωματοφύλακάς του.
Μέσα από τη δική του αφήγηση ζούμε τα πιο σημαντικά γεγονότα του τόπου αλλά και τις προσωπικές στιγμές του Καποδίστρια μέχρι τις 27 Σεπτεμβρίου του 1831 που πέφτει νεκρός από τους Μαυρομιχάληδες στην είσοδο μιας εκκλησίας του Ναυπλίου.
Ο Ιωάννης Καποδίστριας είχε ένα όραμα για την Ελλάδα.
Θα μείνει στην Ιστορία σαν μια ευκαιρία που χάθηκε.
Ο Δαίμονας (Μιχάλης Περάνθης)
«ΓΙΑΤΙ ΕΣΥ, ΔΥΣΣΕΟ, ΔΕΝ ΠΕΘΑΝΕΣ ΚΙ ΟΥΤΕ ΔΙΚΙΩΘΗΚΕΣ. Ξέμεινες στα παλιόχαρτα μέσα μπλεγμένος των καλαμαράδων, όπου οι ιστορικοί συνηθάνε να τάχουν σ’ υπόληψη με το να βρίσκονται τυπωμένα. Αλλά εγώ, καπετάνιο μου, μούδε ιστορικός ανανογήθηκα ποτές μου. Κατέβηκα απ’ τον λαό απάνω, τον λαό σου, όπου γι’ αυτόν πόνεσες, γι’ αυτόν μόχθησες, και για την προκοπή του λαμπάδιασες. Ο λαός σου, Δυσσέο, δεν άλλαξε. Ίδιος μνέσκει στα αιστήματά του και στο ίδιο καταχείμωνο παραδέρνει, ότι τον Δυσσέο τον έχασε, κι άλλον Δυσσέο απ’ τα τότες δεν χάρηκε… Και να σε χαιρετάη που φεύγεις, είναι να σε καλωσορίζη όπου να ξαναρθής. Και μην αργής άλλο, και μ’ όποιο όνομα νάναι. Ότι πληθύναν οι γκούρηδες, αδερφέ μου, κι η πατρίδα σε κράζει…»
Ενθυμήματα στρατιωτικά της επαναστάσεως των Ελλήνων, 1821-1833 (Νικόλαος Κασομούλης)
Απομνημονεύματα αγωνιστών του 1821
Απομνημονεύματα για την Β΄ πολιορκία του Μεσολογγίου (Αρτέμιος Μίχος)
Απομνημονεύματα (Διονύσιος Ευμορφόπουλος)
Κατάλογος Φιλελλήνων
Απομνημονεύματα πολεμικά (Χριστόφορος Περραιβός)
Ο Χριστόφορος Περραιβός (1774 – 1863) υπήρξε σύντροφος του Ρήγα Φεραίου. Φιλικός, μεγάλος πρωτεργάτης και αγωνιστής της Ελληνικής Επανάστασης και συγγραφέας ιστορικών έργων. Στα πολεμικά απομνημονεύματά του περιγράφονται λεπτομερώς οι νικηφόρες μάχες των ηρωικών Σουλιωτών με τα στρατεύματα του Χουρσίτ – Πασά τόσο κατά τη διάρκεια της πολιορκίας του Αλή – Πασά, όσο κι αργότερα, όταν ο Χουρσίτ, απαλλαγμένος από τον Αλή – Πασά εκστράτευσε με το μεγαλύτερο όγκο του στρατεύματός του για να κυριεύσει το Σούλι. Από τις νικηφόρες αυτές μάχες, στις οποίες συμμετείχε και ο Περραιβός, καταφαίνεται η μεγάλη συμβολή των Σουλιωτών στην εδραίωση της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, όταν κατά την κρίσιμη στιγμή της έναρξής της, καθυστέρησαν πολλούς μήνες τα στρατεύματα του Χουρσίτ να εκστρατεύσουν και να βοηθήσουν τους Τούρκους της Πελοποννήσου. Περιγράφει επίσης τις μάζες της Ρούμελης από την αρχή της επανάστασης μέχρι το 1829, στις περιοχές από τις οποίες έλαβε μέρος πολεμώντας ηβικά, πάντα μαζί με τους αγαπημένους του Σουλιώτες. Επίσης πληροφορείται ο αναγνώστης και για άγνωστα γεγονότα που φωτίζουν την ηρωική εκείνη περίοδο και προσφέρουν στις επόμενες γενιές ύψιστα παραδείγματα ηρωισμού και αυτοθυσίας.
Απομνημονεύματα για την Επανάσταση του 1821 (Δημήτριος Αινιάν)
Ο Δημήτριος Αινιάν (1800-1881), γραμματέας και συμπολεμιστής του Γεωργίου Καραϊσκάκη, ήταν και ο πρώτος βιογράφος του. Μεγάλος πατριώτης διέπρεψε όχι μόνον ως πολεμιστής του 1821, αλλά και ως λογοτέχνης, ιστορικός, δημοσιογράφος, παιδαγωγός. Στα απομνημονεύματά του ο αναγνώστης θα ζήσει στιγμή προς στιγμή τα ηρωικά συμβάντα, όπως τα έζησε κοντά στον Γεώργιο Καραϊσκάκη και θα μάθει για άγνωστες πτυχές της επανάστασης του 1821.
Οδυσσέας Ανδρούτσος (Κάρπος Παπαδόπουλος, Αναστάσιος Γούδας)
Για τον Οδυσσέα Ανδρούτσο γράφει ο άτυπος υπασπιστής του και μετέπειτα λοχαγός του τακτικού στρατού του ’21 Κάρπος Παπαδόπουλος. Τα κείμενα έχουν τεράστια ιστορική αξία διότι αντικρούει με αδιάσειστα στοιχεία και επιχειρήματα τις συκοφαντίες εναντίον του Οδυσσέα Ανδρούτσου και φωτίζει την ηρωική προσωπικότητα του μεγάλου αγωνιστή.
Απομνημονεύματα εκστρατειών και ναυμαχιών του Ελληνικού στόλου (Κωνσταντής Νικόδημος)
Διανύσας τον ιερόν αγώνα από της ημέρας καθ’ ην υψώθη εις Ψαρά η σημαία της ελευθερίας μέχρι τέλους του έτους 1829, ότε έπαυσε και ο αγών διενοούμην πάντοτε, κατά το διάστημα τούτο του αγώνος, να ιστορήσω, μετά το τέλος αυτού, τα συμβεβηκότα, α ιδίοις οφθαλμοίς είδον πεισθείς δε και εις τας προτροπάς φίλων μου εξηκολούθησα, μετά την περαίωσιν του Υπομνήματος της νήσου Ψαρών, να δημοσιεύσω εκστρατείας τινάς και ναυμαχίας εις ας παρευρέθην.
Οι ναυμαχίες του 1821 (Αντώνιος Μιαούλης)
Απομνημονεύματα (Αλέξανδρος Κριεζής)
Ευρισκόμενα ανά χείρας μου τινά σημειώματα περί των ναυμαχιών των Ελλήνων, γεγραμμένα παρέργως εις ιδίαν μου χρήσιν, ως ο καιρός και η περί τούτου δύναμίς μου μ’ εσυγχώρει, φίλοι τινές, ταύτα θεωρήσαντες, με παρεκίνησαν, δια την έλλειψιν ακριβούς των κατά θάλασσαν συμβάντων γνώσεως, να τα εκδώσω εις τύπον.
Αλλά τότε μήτε το αναγκαίον του πράγματος, μήτε η παρακίνησις των φίλων εδυνήθη να ενθαρρύνη την ανικανότητά μου η επιθυμία μόνον του Σεβαστού ημών Μονάρχου, του να ίδη και γνωρίση αληθώς τα κατόρθωματα των επαξίως υπό το σκήπτρον του θρόνου Του διοικούμενων ήδη απογόνων εκείνων των αρχαίων Ηρώων της Ελλάδος, ενεθάρρυνε το ανίκανόν μου, ώστε να τολμήσω να εξιστορήσω τα κατά θάλασσαν κατορθώματα των νέων Ελλήνων, βοηθούμενος από των ημερολογίων του πατρός μου, του Σαχτούρη, και του Κριεζή. Περί δε των ναυμαχιών του 1824 έτους, ιστορημένων Γαλλιστί παρά του Δημητρίου Σαλτέρη, γραμματέως τότε του πατρός μου, εκθέτω την ιδίαν αυτού περί αυτών καθιστόρησιν, ακολουθών την ιστορίαν των λοιπών χρόνων καθ’ όλην την διάρκειαν του αγώνος, διαιρών αυτήν εις δύο βιβλία μετά τίνων σημειώσεων των κατά ξηράν συμβάντων άτινα έχουσιν αναφορά εις τα κατά θάλασσαν.
Σουλιώτες και Ρουμελιώτες καπεταναίοι του 1821 (Αναστάσιος Γούδας)
Ειδικότερα ο αναγνώστης διαβάζοντας τους «Σουλιώτες και Ρουμελιώτες καπεταναίους του 1821», θα συνειδητοποιήσει ότι η συμβολή των καπεταναίων αυτών στην ανάσταση του Γένους και στην τελική νίκη, ήταν μεγίστη. Τα κατορθώματα και οι ηρωικές θυσίες του Αθ. Διάκου, του Ανδρούτσου, του Δυοβουνιώτου, του Πανουριά και άλλων φωτίζονται με τόση λεπτομέρεια και παραστατικότητα από τον Αναστ. Γούδα, ώστε ο αναγνώστης θα μπορέσει να μάθει όλη την αλήθεια για τις επιπτώσεις που είχαν τα κατορθώματα αυτά στην τελική έκβαση του αγώνα.
Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης (Χρήστος Στασινόπουλος)
Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως (Σπυρίδων Τρικούπης)
Είναι ντροπή για κάθε Έλληνα να μη γνωρίζει στις λεπτομέρειές του το μέγα γεγονός της Ελληνικής Επανάστασης, ιδιαίτερα στους σημερινούς καιρούς, που η πατρίδα μας απειλείται σοβαρότατα, καθώς την ιστορία της προσπαθούν θρασύτατα να οικειοποιηθούν νεογνά “έθνη”. Έτσι, το παρόν έργο του Μεσολογγίτη Σπυρίδωνος Τρικούπη (1788-1873), πρώτου πρωθυπουργού της ελεύθερης Ελλάδας (1828-29), γίνεται επίκαιρο και ισχυρή αφορμή για περαιτέρω εντρύφηση στη νεότερη ιστορία μας. Διότι ο Τρικούπης, όντας καταγραφέας σύγχρονος των γεγονότων από την ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας ως την ανακήρυξη της Ανεξαρτησίας, μιλά με τη βεβαιότητα του αυτόπτη και με μιαν αντικειμενικότητα τιμητική για τον ίδιο. Η Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης του Σπυρίδωνος Τρικούπη εκδίδεται σε τέσσερις τόμους. Ο πρώτος τόμος ιστορεί τα γεγονότα από την ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας ως την άφιξη του Δημητρίου Υψηλάντη στην Ελλάδα, ο δεύτερος από την εισβολή του Ομέρ Βρυώνη στην Αττική ως και την πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου, ο τρίτος περιλαμβάνει τα συμβάντα από τον θάνατο του Δράμαλη ως και τη δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου και ο τέταρτος αναφέρεται στην περίοδο από την Γ΄ Εθνική Συνέλευση στην Επίδαυρο ως την ανακήρυξη της Ανεξαρτησίας (. . .).
Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 (Σαράντος Καργάκος)
«…Υπάρχει κάτι που το θεωρώ βασικό και στον παρόντα καιρό. Δεν πρέπει να μικροποιούμε τους ανθρώπους που έζησαν στο παρελθόν και που δημιούργησαν το δικό μας παρόν (με ό,τι καλό ή κακό). Συχνά η μικροποίηση του χθες δεν γίνεται από αντικειμενικότητα αλλά σκοπιμότητα κρύβει τη δική μας μικρότητα. Κάποιοι, όταν δεν μπορούν να φθάσουν ψηλά, προσπαθούν να κατεβάσουν τους υψηλούς του χθες στα χαμηλά. Αυτό γίνεται σήμερα, εν ονόματι της “νέας διδακτικής” ή εν ονόματι κάποιας νεφελώδους “αποδομητικής ιστορίας”, με την οποία προσπαθούν να εξαλείψουν ό,τι μπορεί να λέγεται “έθνος” και “εθνικό”, και πρώτα απ’ όλα την εθνική ιστορία και εθνική λογοτεχνία, που εμπνέουν το εθνικό φρόνημα και την εθνική πολιτική της ανεξαρτησίας. Έτσι σπιλώνονται συστηματικά οι άνθρωποι που δημιούργησαν το 1821».
Εκκλησία και κληρικοί το 1821
Περιεχόμενα: Η εκκλησία εξαρχής ευλογεί την επανάσταση • Η φιλική εταιρεία • Η επανάσταση επεκτείνεται • Η τουρκική αντίδραση – Ο πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄ • Ο απαγχονισμός • Η συμμετοχή της εκκλησίας στον αγώνα του 1821 • Η πολεμική προσφορά της εκκλησίας στην επανάσταση του 1821 • Οι αγωνιστές του 1821 για την εκκλησία • Η εκκλησία της Κρήτης και η επανάσταση του 1821 • Ιστορικοί για το ρόλο της εκκλησίας το 1821 • Το Άγιον Όρος και η επανάσταση του 1821 • Ο τελευταίος αγώνας • Επίλογος • Το 1821 και οι συντελεστές του
Στρατηγού Μακρυγιάννη απομνημονεύματα
Ο Στρατηγός Μακρυγιάννης πατέρας και δάσκαλος του γένους (Μοναχός Θεόκλητος Διονυσιάτος)
Στρατηγού Μακρυγιάννη απομνημονεύματα
Πώς είδαν οι ξένοι την Ελλάδα του ’21 (Κυριάκος Σιμόπουλος)
“Με την έκρηξη της Ελληνικής Επανάστασης αρχίζει μια άλλη εποχή στην περιηγητική γραμματεία. Την αλλαγή παρατηρεί και συνοψίζει πολύ χαρακτηριστικά ο Κυριάκος Σιμόπουλος στην εισαγωγή του πρώτου τόμου τού “Πώς είδαν οι ξένοι την Ελλάδα του ’21”, όπου εξετάζει την περίοδο 1821-1822: “Κανονικά ο τόμος αυτός, πρώτος για την περίοδο του Εικοσιένα, έπρεπε να είναι ο τέταρτος των “ταξιδιωτών” αφού σε χρονικά αλλοεθνών αναφέρεται. Αλλά οι ξένοι, Ευρωπαίοι και Αμερικανοί, που έφθασαν στην Ελλάδα κατά την Ελληνική Επανάσταση και έγραψαν ενθυμήματα και ημερολόγια, δεν ταξίδεψαν για σπουδή του ελληνικού χώρου, για εξερευνήσεις ή επιστημονικές μελέτες, για εμπόριο ή αρχαιοθηρία, για αναψυχή και γενικότερα από δίψα για μάθηση. Δεν είναι οι παραδοσιακοί περιηγητές, εκτός από ελάχιστους που βρέθηκαν στην επαναστατημένη χώρα και αποκλείστηκαν ύστερα από τις πρώτες συγκρούσεις”. […]
Πρόκειται και πάλι για ένα τεράστιο σε όγκο υλικό, γραμμένο σε διάφορες γλώσσες και συνήθως δυσεύρετο. Το υλικό αυτό αποτελεί μια από τις σημαντικότερες πηγές για την ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης, που ωστόσο ελάχιστα έχει αξιοποιηθεί από την τρέχουσα ιστοριογραφία. Παρά τις προκαταλήψεις και την έλλειψη αντικειμενικότητας, ή τη δυσκολία κατανόησης του τόπου, των ανθρώπων και των καταστάσεων, που χαρακτηρίζουν πολλά από τα κείμενα αυτά, αφού προσωπικά συμφέροντα, πικρίες, συμπάθειες και αντιπάθειες και φυσικά η άγνοια, χρωματίζουν τις αφηγήσεις τους, η καταγραφή και η θεώρηση των γεγονότων από ψυχρούς και αποστασιοποιημένους παρατηρητές μάς παρουσιάζει το Εικοσιένα από μια τελείως διαφορετική οπτική γωνία. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως τα κείμενα των ξένων χρειάζονται σοβαρό κριτικό έλεγχο και διασταύρωση με άλλες πηγές, πράγμα που κάνει συστηματικά και προσεκτικά ο Κυριάκος Σιμόπουλος, στους πέντε τόμους του έργου του, που τα παρουσιάζει. […]
Οι μαρτυρίες εξετάζονται με χρονολογική σειρά, εντασσόμενες στα έτη του Αγώνα αλλά, όπου οι πηγές το επιτρέπουν, η παρουσίασή τους γίνεται θεματικά: η άλωση της Τριπολιτσάς, η καταστροφής της Χίου, οι πολιορκίες του Μεσολογγίου, η πολιορκία της Ακρόπολης των Αθηνών, τα δάνεια της Ανεξαρτησίας κ.λπ. Σε άλλες περιπτώσεις, εξετάζεται η δράση και η ανάμιξη κάποιας γνωστής προσωπικότητας στον Αγώνα, όπως π.χ. του Βύρωνα, του Κόχραν και του Γκόρντον. Το μακροσκελές κεφάλαιο 166 σελίδων, που αφιερώνεται στον Βύρωνα, μέσα από τη λεπτομερή κριτική και δεξιοδική διασταύρωση ποικίλων πηγών, καταλήγει στην απομυθοποίηση του ρόλου και της δράσης του Άγγλου ποιητή στην Ελληνική Επανάσταση. Άλλοτε πάλι, παρουσιάζεται το έργο και οι πληροφορίες κάποιου συγκεκριμένου ξένου που μας δίνει την προσωπική του άποψη για γεγονότα του Εικοσιένα.
Τα κείμενα αυτά γνωστών και αγνώστων εθελοντών, διπλωματών, στρατιωτικών μάς παρουσιάζουν ένα καλειδοσκόπιο του αγώνα που κάποτε προσλαμβάνει και τη διάσταση ενός “φωτογραφικού” ντοκουμέντου, όπως παρατηρεί ο Σιμόπουλος. Πάντοτε οι μαρτυρίες αυτές διασταυρώνονται, ελέγχονται και αξιολογούνται ώστε να μην παραπλανούν τον αναγνώστη που τελικά, συχνά, ξαφνιάζεται βλέποντας να διαγράφεται μια άλλη, άγνωστη εικόνα του Εικοσιένα. Στην ουσία οδηγείται σε μια καλύτερη κατανόηση του Αγώνα και μαθαίνει πολλά από αυτά που αποσιωπώνται, απαλύνονται ή ωραιοποιούνται στην επίσημη ιστοριογραφία”.
Ρήγας – Υψηλάντης – Καποδίστριας (Πολυχρόνης Ενεπεκίδης)
Παραδίδομεν συγκεντρωμένα δια τους Ιστορικούς και τους φιλίστορας της Ελλάδος τα αποτελέσματα των ερευνών μας εις τα ευρωπαϊκά αρχεία και τας βιβλιοθήκας κατά την τελευταίαν δεκαπενταετίαν. Αφορούν κυρίως τρεις πρωταγωνιστάς του προεπαναστατικού Ελληνισμού, τον Ρήγαν Βελεστινλήν, τον Αλέξανδρον Υψηλάντην και τον Ιωάννην Καποδίστριαν. Γύρω από την ζωήν και την δράσιν των θίγονται και διάφορα προβλήματα του πνευματικού πολιτισμού των Ελλήνων της Διασποράς της αυτής περιόδου. Τα νέα στοιχεία αποκαλύπτουν αγνώστους όψεις των ηρώων, μυστικάς πλευράς της δράσεως και του δράματος των και συμπληρώνουν κατ’ ευτυχή τρόπον την μέχρι τούδε παραδοθείσαν ιστορικήν εικόνα.
Ιστορικόν Λεύκωμα της Ελληνικής Επανάστασης
Μια ανάγνωση των απομνημονευμάτων του Στρατηγού Μακρυγιάννη με ιατρική ματιά (Δέσποινα Ντίνα)
Το έργο της Δέσποινας Ντίνα αποτελεί ένα δημιούργημα επιστημονικής αρτιότητας αλλά και ένα μνημείο δημιουργικού τρόπου προσέγγισης της σκέψης του δημιουργού των Απομνημονευμάτων στρατηγού Μακρυγιάννη. Ο αναγνώστης του έργου αυτού δεν θα έχει μόνο την ευκαιρία να γνωρίσει το εύρος των ιατρικών πληροφοριών που παρουσιάζονται και αναλύονται διεξοδικά, αλλά και να απολαύσει μια γραφή που από την αρχή ως το τέλος του βιβλίου κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον του, ταξινομώντας διαρκώς τα πρώτα ερεθίσματα σε συγκροτημένες ενότητες. Με άλλα λόγια η αξία αυτού του βιβλίου είναι πολλαπλώς χρήσιμη και για τη γνώση της ιστορίας της Ιατρικής στο β΄ τέταρτο του 19ου αιώνα, στην εποχή δηλ. που αναφέρεται το έργο, αλλά και για την απαράμιλλη εμπειρία που αποκτά ο ειδικός ή ο υποψιασμένος αναγνώστης, ενσκήπτοντας στο περιεχόμενό του. Στη δημιουργό αυτού του πονήματος οι έπαινοι και τα θερμά συγχαρητήρια φαντάζουν ως περιττές αναφορές μπροστά στην ουσιαστική συμβολή και στην πραγματική αξία της προσφοράς της, και στο επιστημονικό επίπεδο και στον χώρο της πνευματικής ιστορίας του Νέου Ελληνισμού.
Διακήρυξις του Παλαιών Πατρών Γερμανού
1821 : Το μεγάλο μυστικό (Θάνος Κονδύλης)
Μάρτιος 1821. Ο δωδεκάχρονος Αναστάσης, που κατοικεί στην τουρκοκρατούμενη Αθήνα, συναντάει τον φίλο του Βασίλη για νυχτερινό ψάρεμα σ’ ένα ποτάμι έξω από την πόλη. Κάποια στιγμή ακούνε πυροβολισμούς. Τρομοκρατημένοι, τρέχουν να κρυφτούν πάνω σε ένα δέντρο. Τότε ανακαλύπτουν έναν πληγωμένο Έλληνα που τον κυνηγούν Τούρκοι. Ο άντρας τούς δίνει ένα δυσνόητο μήνυμα και έπειτα λιποθυμάει. Τα δυο παιδιά αποφασίζουν να τον βοηθήσουν και τον κρύβουν σε μια σπηλιά για να περάσει τη νύχτα. Την επομένη μέρα επιστρέφουν, αλλά ο τραυματίας έχει μυστηριωδώς εξαφανιστεί. Οι δυο φίλοι αρχίζουν τις έρευνες, προσπαθώντας να ανακαλύψουν τι έχει συμβεί. Δεν ξέρουν όμως ότι έχουν μπλέξει σε μια επικίνδυνη περιπέτεια. Αυτό θα το καταλάβουν λίγες μέρες μετά, όταν αποκρυπτογραφήσουν το μήνυμα που τους έδωσε ο παράξενος άντρας. Ακριβώς τότε θα αντιληφθούν ότι όλη η τουρκική αστυνομία τούς κυνηγάει. Άραγε οι δυο φίλοι θα καταφέρουν να ξεφύγουν και να διαφυλάξουν το μεγάλο μυστικό που κατέχουν για την Ελλάδα, η οποία είναι έτοιμη να ξεσηκωθεί ενάντια στους Τούρκους; Μια εκπληκτική περιπέτεια μυστηρίου και δράσης, με φόντο την ένδοξη Ελληνική Επανάσταση του 1821.
Χαίρε, ω χαίρε, ελευθεριά! (Φλώρα Βγόντζα, Ελένη – Φιλοθέη Καλαθά)
Ένα οδοιπορικό από την έναρξη της επανάστασης (1821) έως την ίδρυση του πρώτου Ελληνικού κράτους (1830), με αναφορές στα σημαντικότερα γεγονότα και πρόσωπα. Περιλαμβάνεται το ποίημα του Διονυσίου Σολωμού «Ύμνος εις την Ελευθερίαν» (Εθνικός ύμνος), όπως επίσης και ο Θούριος, το ποιητικό έπος του Ρήγα Φεραίου, που ενέπνευσε τους αγωνιστές του 1821 και αφύπνισε ολόκληρη την Ευρώπη.
Η Ύδρα του 1821 : ανταρτοπόλεμος στη θάλασσα (Γεώργιος Ε. Κουκουδάκης)
Το βιβλίο αναδεικνύει τη μορφή του ναυτικού αγώνα των επαναστατημένων Ελλήνων. Έχοντας ως βασική περιπτωσιολογική μελέτη τη δράση του ναυτικού της Ύδρας, ισχυρίζεται ότι οι Υδραίοι, όπως και οι υπόλοιποι νησιώτες που πήραν μέρος στην Επανάσταση, κατέφυγαν συνειδητά στη μορφή του ανταρτοπόλεμου στη θάλασσα ως μοναδική λύση για να συμβάλουν στη διεκδίκηση της απελευθέρωσης και ανεξαρτησίας της Ελλάδας από έναν στρατιωτικά και πολιτικά ισχυρότερο αντίπαλο. Παράλληλα, βασιζόμενο στη μελέτη σπάνιου Ελληνικού και Οθωμανικού αρχειακού υλικού, και με σύμμαχο τη σύγχρονη στρατηγική σκέψη, υπογραμμίζει με επιστημονικό τρόπο την πραγματική και πολυδιάστατη σημασία της συνεισφοράς της Ύδρας στη μεγάλη προσπάθεια που κατέβαλε ο Ελληνισμός πριν από δύο αιώνες. Προσπάθεια, που δεν θα πρέπει να ιδωθεί μόνον ως ένα χρέος τιμής και αναγνώρισης της μεγάλης θυσίας των ενδόξων προγόνων μας, αλλά και ως συμβολή στην ανάλυση σημαντικών γεγονότων του χθες, που επηρεάζουν τις ζωές μας ακόμα και σήμερα.
1821 – Γυναίκες και Επανάσταση (Βασιλική Λάζου)
Προεπαναστατικά χρόνια. Μέσα από γλαφυρές και ενδιαφέρουσες αφηγήσεις διερευνώνται με κριτική ματιά οι πραγματικότητες των γυναικών στα Γιάννενα, την Αθήνα, τις Κυκλάδες, τη Χίο και την Ύδρα.
Η προετοιμασία του Αγώνα. Στον απόηχο του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού, Φαναριώτισσες και γυναίκες της αναδυόμενης αστικής τάξης αναλαμβάνουν έντονη μορφωτική και πολιτιστική δράση.
Η Επανάσταση. Γυναίκες εν πολέμω. Μέσα από μια ποικιλία ιστορικών πηγών διερευνάται ο τρόπος με τον οποίο έδρασαν οι γυναίκες στον πόλεμο, η επικουρική και ενίοτε η πολεμική τους δραστηριότητα. Γυναίκες ως “βάρος”, γυναίκες ως “λάφυρο”, γυναίκες στα χαρέμια.
Επώνυμες και διάσημες γυναίκες του 1821. Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα και Μαντώ Μαυρογένους. Οι εξαιρετικές και ασυνήθιστες πράξεις τους τις έβγαλαν από την αφάνεια και τις έφεραν στο επίκεντρο συνταρακτικών εξελίξεων που ξεπερνούσαν τα κοινωνικά όρια του φύλου τους.
Οι μαζικές αιχμαλωσίες. Χριστιανός και μουσουλμάνες στην Πελοπόννησο, τη Νάουσα, τη Χίο, τα Ψαρά, την Κάσο και την Αθήνα αντιμετωπίστηκαν ως λεία πολέμου προς εκμετάλλευση και εμπόρευμα για προσπορισμό κέρδους.
Ο Καποδίστριας. Με φόντο τις πρώτες προσπάθειες συγκρότησης του ελληνικού κράτους, θίγονται ζητήματα μέριμνας των χιλιάδων εξαθλιωμένων προσφύγων, των ηθικών αμοιβών και των συντάξεων για τις χήρες των αγωνιστών, της γυναικείας εκπαίδευσης και της απουσίας των γυναικών από την πολιτική ζωή και τα πολιτειακά κείμενα του Αγώνα.
Η συμμετοχή των Ελλήνων στην Εθνεγερσία του 1821 (Συλλογικό έργο)
Η International Hellenic Association (ΙΗΑ) είναι μια μη κερδοσκοπική, μη κυβερνητική, μη κομματική οργάνωση με έδρα το Delaware των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής.
Τα μέλη της ΙΗΑ είναι κυρίως διδάκτορες και καθηγητές πανεπιστημίων από όλα τα μέρη του κόσμου.
Η ΙΗΑ ασχολείται με την υποστήριξη της Ελλάδος και του Ελληνισμού σε εθνικά και πολιτιστικά θέματα μέσω πολλών και ανεξάρτητων επιτροπών, οι οποίες δραστηριοποιούνται σε διαφορετικούς τομείς, με ειδικούς συντονιστές και μέλη, υπό την άμεση εποπτεία του Προέδρου και του ΔΣ της ΙΗΑ.
Στο βιβλίο αυτό περιέχονται άρθρα που αποτέλεσαν θέματα ομιλιών τις οποίες οργάνωσε η ΙΗΑ σε διαδικτυακή μορφή στη διάρκεια του 2021 στο πλαίσιο εκδηλώσεων για τα 200 χρόνια από την έναρξη της επανάστασης του 1821, η οποία ήταν μία εθνεγερσία εναντίον της Οθωμανικής αυτοκρατορίας που έλαβε χώρα… “για του Χριστού την πίστη την αγία και του έθνους την ελευθερία”!
Μαθήματα ηγεσίας από τους ήρωες του 1821 (Δημήτρης Μπουραντάς, Λουκάς Παπάζογλου)
Είναι αποδεδειγμένο ότι όλοι μαθαίνουμε και βελτιωνόμαστε περισσότερο μέσα από πραγματικά παραδείγματα. Γι’ αυτόν τον λόγο τα προγράμματα ανάπτυξης στελεχών και τα MBA παγκοσμίως στηρίζονται ιδιαίτερα σε αυτά. Οι ηγέτες του 1821 αποτελούν τα πιο φωτεινά και διαχρονικά χρήσιμα παραδείγματα ηγεσίας, αφού, χωρίς αυτή, η απελευθέρωση της χώρας μας δε θα ήταν δυνατή.
Στο βιβλίο παρουσιάζονται σημαντικοί στρατιωτικοί ηγέτες της Επανάστασης και αναλύονται τα ηγετικά χαρακτηριστικά, η ηγετική συμπεριφορά και τα επιτεύγματά τους, που αποτελούν εξαιρετικά παραδείγματα για την ανάπτυξη των ηγετικών στελεχών όλων των ιεραρχικών επιπέδων. Από αυτά τα παραδείγματα μένουν χαραγμένα στη μνήμη πολύτιμα μαθήματα για την άσκηση αποτελεσματικής ηγεσίας στις επιχειρήσεις και στους οργανισμούς στο σύγχρονο περιβάλλον, που χαρακτηρίζεται από έντονο ανταγωνισμό, ραγδαίες αλλαγές, υψηλή αβεβαιότητα, αντιφατικότητα, πολυπλοκότητα, κινδύνους, απειλές, αλλά και ευκαιρίες.
Χρονολόγιο της Επανάστασης του 1821 (Θανάσης Χρήστου)
Νευραλγικής σημασίας προτεραιότητα για το ανά χείρας έργο ήταν η νοηματοδότηση των χρονικών οροθεσίων του αγωνιζόμενου έθνους κατά την επίμαχη ιστορική περίοδο. Και αυτό θα επιτυγχανόταν, όταν για κάθε χρονικό σταθμό υπήρχαν δίπλα οι σύντομες δοκιμιακές καταγραφές ή τα χαρακτηριστικά αποσπάσματα από τις εφημερίδες και τα απομνημονεύματα, με αποτέλεσμα να δινόταν σε όλο το φάσμα των ηλικιών και των γενεών η δυνατότητα των πολλαπλών ιστορικών αναγνώσεων με τα μεθοδολογικά εργαλεία φυσικά και τις προσδοκίες που η κάθε μία διέθετε, καθιστώντας έτσι το έργο περισσότερο προσπελάσιμο και ελκυστικό. Μία προσπάθεια άλλωστε που θα επιβεβαίωνε και θα δικαίωνε περίτρανα και τον υπότιτλο του Χρονολογίου «νοηματοδοτώντας τα χρονικά οροθέσια του αγωνιζόμενου έθνους». Αυτό που διαθέτει βαρύνουσα σημασία καθ’ όλη τη διάρκεια του Αγώνα και πέρα από τα θύματα και τις ολοσχερείς καταστροφές, όλοι όσοι ενεπλάκησαν στην κοσμοϊστορική αυτή δίνη, στρατιωτικοί και πολιτικοί, κλέφτες και αρματολοί, αγωνιστές και φιλέλληνες, φατρίες και ξένες δυνάμεις, που συναίνεσαν με την πολιτισμική τους συναντίληψη πάνω στην κοινή βάση της απόρριψης και της απώθησης του οθωμανού εισβολέα από την ευρωπαϊκή ήπειρο, συναντήθηκαν και συγκρότησαν κάτι το μοναδικό και ενιαίο, κάτι που δεν είχε υπάρξει στο παρελθόν, και στοιχειοθέτησαν προοδευτικά το ελληνικό κράτος. Οι σκλαβωμένοι ραγιάδες πέτυχαν κάτι το εξαιρετικά σπάνιο μέσα στη διαμόρφωση του ευρύτερου ιστορικού γίγνεσθαι. Κατάφεραν να μεταστοιχειωθούν σε ελεύθερους Έλληνες, σε πολίτες μίας νέας κρατικής οντότητας, η οποία, ενώ είχε εκλείψει για αιώνες από τον πολιτικό ορίζοντα της παγκόσμιας κοινωνίας των εθνών και υφίστατο μόνο στο πεδίο του πολιτισμού και της ιστορίας, έκανε την εμφάνισή της εκ νέου στο διεθνές στερέωμα ακμαία, θαλερή και διεκδικητική! Έτσι, αναδύθηκε το πρώτο ανεξάρτητο, αυτοδύναμο και αυτοτελές ελληνικό κράτος, στο οποίο εγγράφουμε σήμερα συνειδητά την ένταξή μας και λειτουργούμε στο συγκείμενο της κοινωνίας των ελεύθερων εθνών. Όσο βέβαια για τη γέννηση του ελληνικού έθνους, εκείνη δεν ήταν ούτε απλή ούτε ανεμπόδιστη υπόθεση αλλά ούτε και λιγότερο επιβαρυμένη με ποικιλόμορφα συναισθηματικά φορτία του παρελθόντος, εφόσον πραγματώθηκε κάτω από πολύ δυσχερείς συνθήκες και εν μέσω επώδυνων αναταράξεων και εθνοφυλετικών μετακινήσεων, συγκερασμών και συγχωνεύσεων. Ως εκ τούτου, η καταγραφή και νοηματοδότηση των χρονικών οροθεσίων της Επανάστασης του αγωνιζόμενου έθνους δημιουργεί τις προϋποθέσεις να επιχειρήσουμε με ένα νέο, στέρεο και πλουραλιστικό τρόπο την πορεία του αναστοχασμού, της αυτογνωσίας και της αισιόδοξης προοπτικής προς μία μελλοντική κοινωνία περισσότερο δημοκρατική και περισσότερο ελεύθερη!
Διήγησις συμβάντων της ελληνικής φυλής από το 1770 έως τα 1836 (Θεόδωρος Κολοκοτρώνης)
Ρήγας Βελεστινλής : έκθεση αφιερωμένη στα 200 χρόνια από το θάνατό του (Συλλογικό έργο)
Με αφορμή τη συμπλήρωση διακοσίων χρόνων από το μαρτυρικό θάνατο του Ρήγα και των συντρόφων του, το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, ως συμβολή στην ιστορική μνήμη, διοργανώνει την έκθεση “Ρήγας Βελεστινλής”.
Η Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος υπήρξε πρωτοπόρος στην προσπάθεια της τεκμηριωμένης επιστημονικής έρευνας για τον Ρήγα. Το 1891, αποδέχτηκε πρόταση του Emile Legrand για δημοσίευση των εγγράφων των σχετικών με τη σύλληψη και τις ανακρίσεις του Ρήγα και των συντρόφων του, τα οποία ο Γάλλος νεοελληνιστής και βιβλιογράφος είχε ανακαλύψει στα κρατικά αρχεία της Βιέννης. Τα έγγραφα εκδόθηκαν από την Εταιρεία στο πρωτότυπό τους κείμενο, σε μετάφραση Σπ. Λάμπρου, με τίτλο “Ανέκδοτα έγγραφα περί Ρήγα Βελεστινλή και των συν αυτώ μαρτυρησάντων” στον τρίτο τόμο του “Δελτίου” της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, καθώς και σε ξεχωριστό τόμο.
Το έργο και η ιδεολογία του Ρήγα αφήνουν σημαντικά περιθώρια μελέτης. Κατά καιρούς, όμως, έχουν γίνει αντικείμενο πολιτικής εκμετάλλευσης, παραποιήσεων και αυθαίρετων ερμηνειών. Ο Ρήγας παρουσιάζεται ως ένας Βαλκάνιος αγωνιστής, ενώ το πνεύμα του βλέπει πολύ ευρύτερα, σ’ Ανατολή και Δύση και οραματίζεται μια “Ελληνική Δημοκρατία” με κέντρο τη Βασιλεύουσα, στα όρια της παλαιάς Αυτοκρατορίας, όπου όλοι οι λαοί θα είναι ίσοι. Ο φλογερός οραματιστής και πατριώτης είναι κήρυκας μιας επανάστασης όλων των συνυποδούλων λαών για την αποτίναξη του οθωμανικού ζυγού και την απελευθέρωση του Γένους. Ο Ρήγας συνδυάζει το όραμα της ανασύστασης του Βυζαντίου με τα δημοκρατικά ιδεώδη.
Ο Ρήγας ανέπτυξε την προετοιμασία του επαναστατικού του προγράμματος με την εκδοτική του δραστηριότητα στη Βιέννη. Στη δωδεκάφυλλη “Χάρτα της Ελλάδος” αποτύπωσε την Ελληνική Χερσόνησο ελεύθερη, όπως την οραματιζόταν, εμπνεόμενος από την αρχαία ελληνική και βυζαντινή παράδοση, με πλήθος τοπωνυμίων από την αρχαιότητα, απεικονίσεις νομισμάτων και ιστορικές επεξηγήσεις.
Το Εικοσιένα… αλλιώς (Πειραματικό Γυμνάσιο Ρεθύμνου Πανεπιστημίου Κρήτης)
Χάρη στα Κυνήγια Θησαυρού, μια ιστορική περίοδος προσεγγίζεται με βιωματικό και παιγνιώδη τρόπο, προσφέροντας στους μαθητές και τις μαθήτριες γνώσεις, καλλιέργεια των δεξιοτήτων και της δημιουργικής τους φαντασίας, ευκαιρία για ομαδική εργασία μέσα σε συνθήκες χαράς και απόλαυσης. Όπως θα διαπιστώσει ο αναγνώστης, οι διοργανωτές των Κυνηγιών δεν παρέλειψαν να επιστρατεύσουν και το χιούμορ, επιτρέποντας ενίοτε και μια λοξή ματιά στη θέαση της Ιστορίας.
Η συμβολή της Εκκλησίας στην Επανάσταση του 1821 (Ζωή Κανάβα)
Ειδική έκδοση, εμπλουτισμένη με έργα Ελλήνων και ξένων ζωγράφων, για τη μαθητιώσα νεολαία περί του ρόλου και της προσφοράς της Εκκλησίας στο υπόδουλο Γένος. Η συγγραφή των κειμένων ανετέθη υπό της Γενικής Διευθύνσεως στην κα Ζωή Κανάβα, διακεκριμένη συγγραφέα παιδικών και νεανικών βιβλίων, η οποία παρουσιάζει τέσσερις εμβληματικές προσωπικότητες από τον χώρο της Εκκλησίας που θυσιάσθηκαν υπέρ πίστεως και πατρίδος. Πρόκειται για τον άγιο Κοσμά τον Αιτωλό, τον Επίσκοπο Σαλώνων Ησαΐα, τον Οικουμενικό πατριάρχη Γρηγόριο Ε΄ και τον Επίσκοπο Ρωγών Ιωσήφ. Κατόπιν εντολής της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, το έργο θα διατίθεται και από τις Ιερές Μητροπόλεις.
Ο πόνος του Μακρυγιάννη (Συλλογικό έργο)
Η συμβολή των Σουλιωτών στην Επανάσταση του 1821 (Νικόλαος Ασημακόπουλος)
Στο παρόν πόνημα τεκμηριώνεται με αδιάσειστα στοιχεία από τις υπάρχουσες ιστορικές πηγές ότι, χωρίς τους αγώνες και τις θυσίες των Σουλιωτών η Ελληνική Επανάσταση θα κινδύνευε να συντρίβει στο ξεκίνημά της ή κατά τους πρώτους χρόνους της.
Τον Δεκέμβριο του 1820, οι Σουλιώτες συμμάχησαν με τον Αλή πασά και από τις 7 έως το τέλος του ίδιου μήνα, κατανίκησαν τη μεγάλη στρατιά των Τσάμηδων στα βουνά του Σουλίου και τη στρατιά δύο πασάδων στα Πέντε Πηγάδια, εξοργίζοντας σε τέτοιο βαθμό τον σουλτάνο, ώστε αντικατέστησε τον αρχιστράτηγο Πασόμπεη με τον Χουρσίτ πασά, τον οποίον από τον Νοέμβριο του 1820 είχε διορίσει Διοικητή της Πελοποννήσου. Η απομάκρυνση όμως του Χουρσίτ και της στρατιάς του απ’ την Πελοπόννησο είχε καταλυτικές επιπτώσεις στο επιτυχημένο ξεκίνημα της Ελληνικής Επανάστασης και αυτό το οφείλουμε στους Σουλιώτες.
Οι νίκες αυτές, που συνεχίστηκαν καθ’ όλη τη διάρκεια του πρώτου χρόνου της Επανάστασης, ισχυροποίησαν τον Αλή πασά, ο οποίος κατάφερε να αντέξει 12 μήνες ακόμη, καθηλώνοντας την τουρκική στρατιά στα Γιάννενα την κρισιμότερη χρονική περίοδο που, τόσο στην Πελοπόννησο όσο και στη Στερεά Ελλάδα, δινόταν ο υπέρ πάντων αγών, για την εδραίωση της Ελληνικής Επανάστασης.
Αλλά και μετά την καρατόμηση του Αλή πασά, στις 24 Γενάρη του 1822, όταν ο Χουρσίτ, τον Μάιο του 1822, εξεστράτευσε εναντίον τους για να τους εξοντώσει, εκείνοι κατανίκησαν τα πολυάριθμα στρατεύματά του σε όλες τις μάχες γύρω από το Σούλι.
Οι νίκες αυτές εξόργισαν πολύ τον σουλτάνο, με αποτέλεσμα να αναθέσει τη μεγάλη εκστρατεία κατά της Πελοποννήσου στον Δράμαλη και σύμφωνα με τον Κόκκινο: “αν ο έμπειρος Χουρσίτ ήταν επικεφαλής τόσου στρατού, τα αποτελέσματα της εκστρατείας πιθανόν να ήσαν διαφορετικά από εκείνα που είχεν ο Δράμαλης”.
Στις 2 του Σεπτέμβρη του 1822, οι Σουλιώτες, εξ αιτίας της πείνας και του λοιμού που μάστιζε το στρατόπεδό τους, αναγκάστηκαν να συνθηκολογήσουν και να μεταφερθούν στην Κεφαλονιά χωρίς να έχουν ηττηθεί σε καμία μάχη. Αργότερα όμως επέστρεψαν από τα Επτάνησα και από το 1823 έως το 1829 έλαβαν μέρος σε όλες τις κρίσιμες μάχες της Ρούμελης και της Αττικής και λόγω της απαράμιλλης ανδρείας τους, ήταν εκείνοι που έγερναν την πλάστιγγα της νίκης υπέρ των Ελλήνων.
Το τίμημα σε αίμα, που πλήρωσαν οι Σουλιώτες για την ελευθερία της Ελλάδας, ήταν τεράστιο. Στο τέλος της Επανάστασης, οι μάχιμοι που είχαν απομείνει ζωντανοί, δεν ξεπερνούσαν τους διακόσιους.
Ας σκύβουν ευλαβικά οι επερχόμενες γενιές και ας αποτίουν τον πρέποντα φόρο τιμής στη μνήμη τους.
