10 Οκτωβρίου – Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας (βιβλιοπροτάσεις)

Η Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας έχει σκοπό την ευαισθητοποίηση του κοινού για τις ψυχικές ασθένειες. Εορτάστηκε για πρώτη φορά το 1992 κατόπιν πρωτοβουλίας της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Ψυχικής Υγείας. Την ημέρα αυτή διοργανώνονται κάθε χρόνο σε ολόκληρο τον κόσμο εκδηλώσεις με θέμα την ψυχική υγεία, κατά τη διάρκεια των οποίων σχετικοί φορείς και οργανισμοί καλούν τους συμμετέχοντες να προβληματιστούν για τα ψυχικά νοσήματα και να ενημερωθούν για τους τρόπους αντιμετώπισής τους.

Πηγή: λήμμα “Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας” στη Βικιπαίδεια

Κάντε κλικ σε κάθε εικόνα για να δείτε λεπτομέρειες του βιβλίου.

Αλλάζει ο άνθρωπος; (Δημήτρης Καραγιάννης)

Οι άνθρωποι αν αφεθούν στο μοιραίο, δεν αλλάζουν επειδή ο καιρός περνάει. Απλώς η φθορά τους αλλοιώνει και γερνούν και πεθαίνουν μέσα στην παραίτηση. Οι άνθρωποι δεν αλλάζουν αν αφεθούν στο μοιραίο, επειδή έζησαν κάποια συνταρακτικά γεγονότα. Θα τα ξεχάσουν την επόμενη στιγμή, δίχως να αφήσουν να τους αγγίξουν. Οι άνθρωποι δεν αλλάζουν αν αφεθούν στο μοιραίο, επειδή ερωτεύτηκαν. Θα ξενερώσουν μετά από την πρώτη απογοήτευση. Οι άνθρωποι δεν αλλάζουν αν αφεθούν στο μοιραίο, επειδή άλλαξε η οικονομική τους περιουσία. Θα γίνουν απλώς χειρότεροι. Οι άνθρωποι δεν αλλάζουν αν αφεθούν στο μοιραίο, επειδή το βιογραφικό τους θα γεμίζει με πολλούς ακαδημαϊκούς τίτλους. Η ζωή τους θα είναι άδεια. Οι άνθρωποι αλλάζουν αν…

Τα τελευταία χρόνια ή έρευνα για τις φοβίες και τον πανικό πήρε τεράστιες διαστάσεις και έδωσε απαντήσεις στα «μυστήριά» τους. Παράλληλα αναπτύχθηκαν επαναστατικές θεραπευτικές τεχνικές για την αντιμετώπιση αυτών των καταστάσεων. Ο ψυχίατρος Γιάννης Μπουλουγούρης με το βιβλίο αυτό παρουσιάζει το πρόβλημα σ’ όλες του τις πτυχές (αίτια, εκδηλώσεις, τρόποι εγκατάστασης κ.λπ.) καθώς και τη θεραπεία του. Δίνοντας έμφαση στη «γνωσιακού-συμπεριφοριστικού τύπου» θεραπεία, περιγράφει παραστατικά πώς τρεις φοβικοί ασθενείς ξεπέρασαν τις φοβίες τους. Το βιβλίο απευθύνεται τόσο σ’ αυτούς που το αντικείμενο δουλειάς τους είναι η ψυχική υγεία του ανθρώπου όσο και σε αυτούς που ενδιαφέρονται ευρύτερα να μάθουν πώς μπορούν να βοηθήσουν σε τέτοιες καταστάσεις. Απευθύνεται όμως και σε όσους έχουν πιαστεί στην παγίδα της φοβίας και δε γνωρίζουν πώς να την αντιμετωπίσουν.

Ξεκλειδώνοντας τις σχέσεις (π. Βασ. Θερμός)

Η οικογένεια παίζει τον κύριο ρόλο στην εξέλιξή μας, αυτή καθορίζει τη σχέση μας με τη ζωή και τους συνανθρώπους μας. Η σχέση ανάμεσα στους συζύγους, η σχέση γονιών και παιδιών, τα μυστικά της διαπαιδαγώγησης μικρών και μεγάλων, κυρίως όμως τα κρυμμένα ψυχικά τραύματα και οι λαβύρινθοι της ανθρώπινης ψυχής είναι τα θέματα που απασχολούν τον συγγραφέα, ο οποίος καταθέτει το απόσταγμα της ποιμαντικής και ψυχοθεραπευτικής του εμπειρίας. Τα κείμενα είναι ομιλίες που πραγματοποιήθηκαν σε Σχολές Γονέων, Σχολεία, Ενορίες κ.λ.π. συνοδεύονται δε από τις σχετικές ερωτήσεις που είχαν τεθεί στον ομιλητή. Ένα επιπλέον, λοιπόν, στοιχείο που κάνει το βιβλίο να ξεχωρίζει, είναι η διατήρηση της ζωντάνιας και της πιστότητας του προφορικού λόγου. Η δε παρουσίαση των ερωταπαντήσεων λύνει πολλές απορίες του αναγνώστη που πιθανόν κι αυτός θα ήθελε να θέσει στον συγγραφέα. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου) Περιεχόμενα Πρόλογος Βλέποντας με νέο τρόπο τις οικογενειακές σχέσεις…. Οι επιπτώσεις της σχέσης των γονέων στα παιδιά Όρια στα παιδιά μας: απορίες και λύσεις Χριστιανική οικογένεια: παρελθόν-παρόν-μέλλον Παππούδες-Γιαγιάδες: ποια η θέση τους; Βία μέσα στην οικογένεια Ο ψυχικός κόσμος του νηπίου Εφηβική ψυχοπαθολογία και υπαρξιακές αναζητήσεις Βία στο σχολείο Σεξουαλική αγωγή Συνέντευξη για την εφηβεία… με εφήβους Ωριμότητα και ανωριμότητα

Πλάσματα μιας μέρας (Irvin Yalom)

“Είμαστε όλοι πλάσματα μιας μέρας”. Με τα λόγια αυτά ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Μάρκος Αυρήλιος υπενθύμιζε στον εαυτό του το εφήμερο της ζωής. Από αυτόν αντλεί ο 84χρονος Ίρβιν Γιάλομ τον τίτλο του νέου του βιβλίου με ψυχοθεραπευτικές ιστορίες και μας προσκαλεί να ζήσουμε μαζί του τον αγώνα, τον πόνο και τη μαγεία της ζωής και της ψυχοθεραπείας. Η σοφία του ηλικιωμένου θεραπευτή είναι φανερή στην αμεσότητα με την οποία προσεγγίζει τον άνθρωπο που έρχεται στο γραφείο του, στα καίρια σχόλιά του και στην άνεση του να μοιραστεί τις προσωπικές του αγωνίες, αν κάτι τέτοιο μπορεί να βοηθήσει τον θεραπευόμενο. Καθώς κλείνει ο κύκλος της ζωής του, η δεκτικότητα του Γιάλομ αυξάνεται. Με ταπεινότητα και ειλικρίνεια ομολογεί ότι εξακολουθεί να εκπλήσσεται, να μαθαίνει από τους θεραπευόμενους και να θαυμάζει τη δυνατότητά τους να αξιοποιούν με τον δικό τους μοναδικό τρόπο τα ιαματικά συστατικά της ψυχοθεραπευτικής συνάντησης. Σε αυτές τις σελίδες θα συναντήσουμε μια νοσοκόμα, θυμωμένη και παραδομένη στη δυστυχία, χωρίς διέξοδο, η οποία έχασε τον γιο της μέσα στον κόσμο των ναρκωτικών και του εγκλήματος, και που όμως πρέπει να παρηγορεί τους προνομιούχους ασθενείς της στον δικό τους πόνο έναν επιτυχημένο επιχειρηματία ο οποίος στον απόηχο μιας αυτοκτονίας νιώθει απελπισμένος μπροστά στα χάσματα και στα μυστικά που μολύνουν κάθε σχέση μια νεόκοπη ψυχοθεραπεύτρια που η σπουδή της πάνω στην ανθρώπινη κατάσταση διαβρώνει τις αναμνήσεις της για μια χαμένη φιλία και έναν άνδρα του οποίου η άρνηση για τη φιλοσοφία αναγκάζει ακόμα και τον Γιάλομ να αμφιβάλλει για την εμπιστοσύνη του σε αυτή. Οι άνθρωποι ετούτοι και οι ιστορίες τους θα μείνουν για πολύ καιρό ακόμη στο μυαλό μας αφότου διαβάσουμε και την τελευταία σελίδα του βιβλίου του. Όπως ο Δήμιος του έρωτα και τα άλλα γραπτά του, τα Πλάσματα μίας μέρας μας χαρίζουν μια διεισδυτική, συμπονετική και ταυτόχρονα θαρραλέα ματιά στην ανθρώπινη ψυχή, με τον πόνο, τη σύγχυση και την ελπίδα που τη συνέχουν. Ο Γιάλομ προσφέρει μ’ αυτό το βιβλίο το απόσταγμα της σκέψης και της εμπειρίας του, με χιούμορ, μαεστρία και βαθιά ανθρωπιά. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Στο ντιβάνι (Irvin Yalom)

Ένα συναρπαστικό γαϊτανάκι με άξονα την ψυχοθεραπεία είναι το δεύτερο μυθιστόρημα του διάσημου Αμερικανού ψυχιάτρου και ψυχοθεραπευτή Ίρβιν Γιάλομ. Ο συγγραφέας αποκαλύπτει στο βλέμμα του κοινού τι συμβαίνει μέσα στο γραφείο αλλά και στη σκέψη των ψυχοθεραπευτών, τη ζωή τους, τις δυσκολίες τους, την ανθρώπινη υπόστασή τους. Το χιούμορ και η λεπτή ειρωνεία κυριαρχούν και εναλλάσσονται με δηκτικές περιγραφές εκπροσώπων του ψυχιατρικού κόσμου. Όσο όμως απομυθοποιούνται οι ψυχοθεραπευτές, η γοητεία της ψυχοθεραπείας αυξάνεται. Ο Γιάλομ την παρουσιάζει κάτω από νέο φως: είναι μια συντροφική πορεία προς την επίτευξη μιας αληθινής ανθρώπινης επαφής. Με κινηματογραφικό τρόπο, συνεχείς ανατροπές και αστυνομικό σασπένς, ο Γιάλομ αναλύει στο “Ντιβάνι” του τη σύγχρονη κοινωνία και τις ανθρώπινες σχέσεις. “Στο ντιβάνι” είναι η ελεύθερη απόδοση του αγγλικού τίτλου “Lying on the Couch”. Ο Γιάλομ κάνει εδώ ένα αμετάφραστο λογοπαίγνιο με τρεις διαφορετικές σημασίες: δηλώνει πρώτα απ’ όλα την ανάκλιση του αναλυόμενου στο ψυχαναλυτικό ντιβάνι, ως σύμβολο της ψυχοθεραπείας. Υπονοεί τη σεξουαλική πράξη μεταξύ θεραπευόμενου και θεραπευτή, ένα από τα κεντρικά ηθικά προβλήματα που τίθενται και ερμηνεύονται μέσα στο βιβλίο, και τέλος αναφέρεται στην απόκρυψη και στη διαστρέβλωση της αλήθειας, στο ψέμα που μπορεί να εισχωρήσει στην ψυχοθεραπευτική διαδικασία. Ο συγγραφέας καταπιάνεται μεθοδικά και με τα τρία αυτά ζητήματα, εντάσσοντάς τα οργανικά σε μια μυθοπλασία συναρπαστική.

Νικήστε τις φοβίες (Isaak Marks)

Ο φόβος είναι ένα συναίσθημα που βιώνει ο καθένας μας. Όταν όμως οι φόβοι φθάνουν στο σημείο να επιδρούν αρνητικά στην ικανότητά μας να σκεπτόμαστε λογικά και να αποφασίζουμε ορθά, τότε η επιστήμη πρέπει να μπορεί να μας βοηθήσει πώς να τους ξεπεράσουμε.
Το “Νικήστε τις φοβίες” προσφέρει ένα μοναδικό μείγμα εμπνεύσεως και πρακτικού οδηγού στους ανθρώπους εκείνους που πάσχουν από επανεμφανιζόμενα άγχη και φοβίες.
Ο Ψυχίατρος Δρ. Isaac Marks εξηγεί πρώτα τις διαφορές μεταξύ του φυσιολογικού φόβου, που αποτελεί ένα θετικό κίνητρο για τους περισσότερους ανθρώπους, και των εμμόνων φοβιών, οι οποίες παρενοχλούν σοβαρά την καθημερινή ζωή εκατομμυρίων άλλων.
Κατόπιν, εξετάζει μια προς μια τις περιπτώσεις των φοβιών που συναντώνται τακτικά στην εποχή μας: υψοφοβία, αγοραφοβία, φόβος καταιγίδων, αεροπλάνων, ασθενειών, εντόμων, σεξουαλικής επαφής, μικροβίων, θανάτου. Παράλληλα, εξετάζει σοβαρές περιπτώσεις καταθλίψεως και άγχους. Το βιβλίο υποδεικνύει πώς μπορεί να βοηθήσει κανείς τον εαυτό του και πως μπορεί να αποφασίσει εάν χρειάζεται βοήθεια από κάποιον ειδικευμένο θεραπευτή.
Στον ιδιαίτερα πολύτιμο τομέα της αυτο-βοήθειας, επιχειρείται μια συστηματική προσέγγιση του τρόπου με τον οποίο μπορεί να ξεπεραστεί ο υπέρμετρος φόβος.
Υπάρχουν διαγνωστικά τεστ και στρατηγικές χειρισμού, που μπορούν να βοηθήσουν στην εξάλειψη τόσο του άγχους όσο και των κλινικών συμπτωμάτων του. Αν βρίσκεσθε ήδη σε στάδιο θεραπείας του άγχους ή κάποιας φοβίας ή απλώς σκέφτεστε να θεραπευτείτε, το βιβλίο αυτό θα σας πει τι πρέπει να περιμένετε. Θα μάθετε επίσης πώς να βοηθήσετε έναν φίλο ή το σύντροφό σας να ξεπεράσει τις φοβίες και τα άγχη του.
Πρόκειται για ένα βιβλίο καθησυχαστικό, κατατοπιστικό και γεμάτο πληροφορίες, που έγινε best seller σε όλες τις χώρες που εκδόθηκε.

Η ηθική παρενόχληση (Μαρί – Φρανς Ιριγκογιέν)

Η “Ηθική Παρενόχληση»” της Marie-France Hirigoyen κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στη Γαλλία το 1998 και σήμερα μεταφράζεται σε 16 γλώσσες. Το βιβλίο αυτό θεωρείται για τη μελέτη της βίας ό,τι η “Συναισθηματική Νοημοσύνη” για τη μελέτη της νόησης.
Ανήκετε σε αυτούς που υπομένουν τα ξεσπάσματα ενός μόνιμα προσβλητικού ή κυκλοθυμικού εργοδότη; Γίνεστε συνεχώς ο στόχος των μειωτικών σχολίων και της περιφρόνησης του συντρόφου σας; Είναι πιθανό να είστε θύμα ενός κρυφού πολέμου ανάμεσα στον θύτη και στο θύμα του, με στόχο την ψυχική εξόντωση του τελευταίου. Γιατί όμως; Επειδή ο θύτης δεν μπορεί να υπάρξει σε μια σχέση παρά μόνο αν ο άλλος εκμηδενιστεί. Τα θύματα, πάλι, μιας τέτοιας κατάστασης δεν παραδέχονται στις περισσότερες περιπτώσεις αυτό που συμβαίνει. Πρόκειται για ένα πλέγμα τόσο πυκνό και σκοτεινό, που πολύ δύσκολα μπορεί κανείς, και από τις δύο πλευρές, να συνειδητοποιήσει την κρισιμότητα του προβλήματος.
Η Marie-France Hirigoyen, ψυχίατρος, ψυχαναλύτρια και ψυχοθεραπεύτρια με πολύ μεγάλη κλινική πείρα, αναλύει με απλότητα, σαφήνεια και ζωντάνια ένα κοινωνικό πρόβλημα το οποίο, αν και ευρύτατα διαδεδομένο, είναι ελάχιστα γνωστό: είναι η προσπάθεια ψυχικής εξόντωσης του άλλου με λόγια, με νεύματα, με υπονοούμενα, χωρίς τη χρήση φυσικής βίας. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται διαστροφική βία ή ηθική παρενόχληση.
Το κυριότερο χαρακτηριστικό της διαστροφικής βίας είναι ότι δρα καμουφλαρισμένη. Αυτή η δράση πρέπει να αποκαλυφθεί, ώστε το θύμα της να αντιληφθεί τι πραγματικά συμβαίνει. Στο βιβλίο αυτό με τις πολυάριθμες μαρτυρίες, η συγγραφέας αναλύει την ιδιομορφία της διαστροφικής σχέσης και αποκαλύπτει όλες τις πτυχές της, καταδεικνύοντας ότι η ταπεινωτική διαδικασία είναι η ίδια, είτε πρόκειται για ζευγάρι, είτε για οικογένεια, είτε για επιχείρηση.

Άγχος και πανικός (Θωμάς Καλπάκογλου)

Οι περισσότεροι άνθρωποι σήμερα ταλαιπωρούνται από το καθημερινό άγχος της σύγχρονης ζωής, το οποίο σε ακραίες περιπτώσεις δημιουργεί ιδιαίτερα σοβαρά προβλήματα: πρόκειται για τις διαταραχές του άγχους και του πανικού, που προβάλλουν εντονότατα ως ένα από τα πλέον σημαντικά θέματα προς αντιμετώπιση από τους ειδικούς. Το συγκεκριμένο βιβλίο εξετάζει τις διαταραχές αυτές μέσα από το γνωσιακό-συμπεριφοριστικό μοντέλο, μια προσέγγιση που έχει κερδίσει το αμέριστο ενδιαφέρον των ερευνητών τα τελευταία χρόνια, καθώς έχει να επιδείξει ουσιαστικά ενθαρρυντικά αποτελέσματα στη θεραπεία των διαταραχών του άγχους.

Άγχος … και η αντιμετώπισή του (David Fontana)

Το άγχος και το στρες αποτελούν ένα σύγχρονο φαινόμενο του δυτικού μας πολιτισμού και είναι σίγουρο ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των ανθρώπων που υποφέρουν απ’ αυτό δεν έχει κάποιο πρόγραμμα αντιμετώπισής του. Το κενό αυτό έρχεται να καλύψει το έργο «Άγχος… και η αντιμετώπισή του». Το βιβλίο του David Fontana δεν είναι ένα ακόμη βιβλίο για το άγχος. Είναι μια πρόταση για την αλλαγή της ζωής μας. Με ιδιαίτερα κατανοητό τρόπο εντοπίζει, εξετάζει και αναλύει με ακρίβεια όλες τις πιθανές πηγές και αιτίες που προκαλούν το άγχος, καθώς και τις μορφές με τις οποίες αυτό εμφανίζεται παρέχει επιστημονική πληροφόρηση για τις οργανικές και ψυχολογικές συνέπειές του, αλλά – κυρίως – προσφέρει λύσεις.

Αποφεύγετε το στρες… (Ρένος – Παναγιώτης Ρώτας)

Το βιβλίο αυτό καταπιάνεται με ερωτήματα όπως: – Τι ακριβώς σημαίνει στρες; – Πώς παράγεται; – Ποιος το παράγει; – Ποιο στρες μας αρρωσταίνει; – Αποφεύγετε; – Πώς; – Ποιος είναι εν προκειμένω ο ρόλος του γιατρού και ποιο το ποσοστό ευθύνης του αρρώστου;
Ένα επίκαιρο βιβλίο που δεν αποτείνεται μόνο σε αρρώστους ή υποψήφιους αρρώστους. Αποτείνεται και σε όσους γιατρούς προτιμούν να επωμιστούν, αντί να αποφεύγουν, την ευθύνη του προβλήματος.

Τα πρώτα βήματα για να νικήσεις την κατάθλιψη (Σου Άτκινσον)

Η κατάθλιψη μπορεί να σε κάνει να νιώθεις παράλυτος. Σαν να μην μπορείς με τίποτα να απεγκλωβιστείς. Χρειάζεσαι βοήθεια, κι αυτό ακριβώς είναι που προσφέρει το συγκεκριμένο βιβλίο: απλή, παρηγορητική βοήθεια. Σε αντίθεση με τα ιατρικά βιβλία που προσεγγίζουν το θέμα από απόσταση, η παρούσα έκδοση είναι γραμμένη από έναν άνθρωπο που έχει υποφέρει από κατάθλιψη και αντιλαμβάνεται πλήρως ότι το θέμα δεν είναι απλώς να “φτιάξει το κέφι σου”. Είτε αναρωτιέσαι για πρώτη φορά αν πάσχεις από κατάθλιψη είτε βιώνεις πράγματα σκοτεινά και άγνωστα σ’ εσένα, το βιβλίο αυτό θα σε βοηθήσει βήμα βήμα να βγεις από το τούνελ.

Κατάθλιψη, όσα πρέπει να ξέρουμε (Melvyn Lurie)

Το νόημα της ζωής (Άλφρεντ Άντλερ)

Ο μύθος της ψυχικής νόσου (π. Φιλόθεος Φάρος)

Ο άνθρωπος έχει πληρότητα ζωής στο ποσοστό που έχει ικανοποιήσει τρεις κύριες ανάγκες του. Την ανάγκη να αγαπά, την ανάγκη να τον αγαπούν και την ανάγκη να αισθάνεται ότι έχει αξία. Η ικανοποίηση όμως αυτών των αναγκών έχει κάποιο κόστος. Φέρνει τον άνθρωπο σε σύγκρουση με την κοινωνική σύμβαση, την οικογένεια, τους φίλους και τους γνωστούς, και μπορεί να του δημιουργήσει επαγγελματικές και οικονομικές δυσκολίες. Κάποιοι άνθρωποι δεν θέλουν να αναλάβουν την ευθύνη για την ικανοποίηση των καίριων αναγκών τους και αποδρούν στην ψυχική διαταραχή. Το πρόβλημα τους δεν είναι ούτε βιολογικό ούτε το βεβαρημένο ιστορικό τους, αλλά η απροθυμία τους να αναλάβουν την ευθύνη της ζωής τους. Γι’ αυτό η θεραπεία τους δεν θα επιτευχθεί ούτε με φάρμακα ούτε με αναδρομές στο παρελθόν, αλλά με την ενίσχυση της δυνατότητος, που έστω και σε λανθάνουσα κατάσταση έχουν, να τολμήσουν αυτό που χρειάζεται για να μπορούν να ικανοποιήσουν την ανάγκη τους να αγαπούν, να αγαπώνται και να αισθάνονται ότι έχουν αξία.

Κάντε ειρήνη με τον εαυτό σας (Χάρολντ Μπλούμφιλντ)

Αυτό το σοφό και γεμάτο συμπάθεια βιβλίο μπορεί να σας βοηθήσει ν αντιμετωπίσετε με άμεσο και πρακτικό τρόπο τα τρωτά σημεία σας και να μετατρέψετε τις αδυναμίες σας σε δύναμη. Μέσα από μια σειρά ασκήσεων, ζωντανών παραδειγμάτων, αλλά και μέσα από τεχνικές προσωπικής ανάπτυξης, θα μάθετε ν αναλύετε τις αδυναμίες σας και -το σημαντικότερο απ όλα- να τις απογυμνώνετε από τη δύναμη και την κυριαρχία που είχαν επάνω σας.

Η γεροντική κατάθλιψη (Άννα Παγοροπούλου)

Ποικίλοι ψυχοκοινωνικοί παράγοντες διαπλέκονται και προκαλούν τις διαταραχές του συναισθήματος στις μεγάλες ηλικίες. Διακρίνονται σε παράγοντες ευπάθειας και επικινδυνότητας. Παράλληλα, μια σειρά από ψυχοκοινωνικούς παράγοντες προστατευτικότητας δρουν αντισταθμιστικά, θωρακίζουν την ψυχική υγεία των ηλικιωμένων και καθιστούν εφικτή την πρόληψη της ψυχικής διαταραχής της κατάθλιψης.

Ο δήμιος του έρωτα (Irvin Yalom)

“Δεν μ’ αρέσει να δουλεύω με ερωτευμένους. Ίσως γιατί τους ζηλεύω – κι εγώ ο ίδιος λαχταράω να μαγευτώ. Ίσως πάλι γιατί ο έρωτας και η ψυχοθεραπεία είναι μεταξύ τους ασύμβατα. Ο καλός θεραπευτής πολεμάει το σκοτάδι και ζητάει το φως, ενώ ο έρωτας συντηρείται από το μυστήριο και καταρρέει μόλις αρχίσεις να τον εξετάζεις σχολαστικά. Κι εγώ σιχαίνομαι να γίνομαι ο δήμιος του έρωτα”. ΔΕΚΑ ΑΛΗΘΙΝΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ από την κλινική εμπειρία του Ίρβιν Γιάλομ. Δέκα ανθρώπινες σχέσεις – δέκα θεραπευτικές περιπέτειες. Σ’ αυτή τη σπάνια περιγραφή του αφοσιωμένου θεραπευτή την ώρα της δουλειάς του, ένας δάσκαλος της ψυχιατρικής έρχεται ανοιχτά αντιμέτωπος όχι μόνο με τα δικά του συναισθήματα και σφάλματα αλλά και με την αβεβαιότητα που υπάρχει στην καρδιά της θεραπευτικής σχέσης. Ο Γιάλομ στρέφει εδώ τον προβολέα τόσο στους ασθενείς όσο και στον εαυτό του. Περιγράφει και μελετά τη διαδικασία της εξερεύνησης, τη διαδικασία της συμμετοχής μέσα στον ψυχοθεραπεία και για τα δύο μέρη. Μοιράζεται μαζί μας τις χαρές και τις επιτυχίες του, αλλά και – ακόμα πιο συναρπαστικό – τις αγωνίες του, τους περιορισμούς και τις αποτυχίες του στην κοινή του πορεία προς την αναζήτηση της αλήθειας και της ίασης με τον καθέναν από τους δέκα πρωταγωνιστές των ιστοριών του. Οι σαγηνευτικές αυτές ιστορίες προχωρούν πέρα απ’ την ψυχοθεραπεία και μιλούν για την ανθρώπινη μοίρα με όλη της τη σπαρακτική παραδοξότητα. Και σ’ αυτές ο Ίβριν Γιάλομ επιτυγχάνει ένα πάθος κι ένα χιούμορ αντάξιο του ίδιου του Τσέχοφ. “Ο Δήμιος του έρωτα”, ο ίδιος ο θεραπευτής, είναι ο ενδέκατος θεραπευόμενος σ’ αυτές τις δέκα ψυχοθεραπευτικές ιστορίες. “Ο Δήμιος του έρωτα” πρωτοδημοσιεύτηκε το 1990 και είναι το πρώτο βιβλίο του ΙΡΒΙΝ ΓΙΑΛΟΜ όπου ο διάσημος ψυχοθεραπευτής, μετά τα παγκοσμίως γνωστά επιστημονικά του βιβλία, επιχειρεί να αφηγηθεί λογοτεχνικά ιστορίες ψυχοθεραπείας. Παραμένει μέχρι σήμερα σημείο αναφοράς στο λογοτεχνικό του έργο.

Καλοί άνθρωποι με δύσκολους συγγενείς (Leonard Felder)

Σε γιορτές και σημαντικά γεγονότα οι οικογένειες συγκεντρώνονται, υποτίθεται, για να γιορτάσουν. Συχνά, όμως, αυτές οι συγκεντρώσεις προκαλούν περισσότερο στρες και συγκρούσεις, παρά χαρά και επαφή ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας.
Το βιβλίο Καλοί Άνθρωποι με Δύσκολους Συγγενείς μιλά σ’ εκείνους που δεν βλέπουν την ώρα να πάνε σε οικογενειακές συγκεντρώσεις, αλλά, ταυτόχρονα, τρέμουν με την ιδέα της επαφής με ορισμένους συγγενείς. Ο ισχυρογνώμων ηλικιωμένος γονιός, ο μισαλλόδοξος θείος, ο αδελφός που πίνει πολύ, η εξαδέλφη, η οποία επιδεικνύει το χρήμα και την κοινωνική της θέση – όλοι αυτοί οι χαρακτήρες εμφανίζονται στις, μερικές φορές, χιουμοριστικές, αλλά πάντα διδακτικές, ιστορίες, που θα βρείτε στο βιβλίο.
Βασισμένος σε πολύχρονη έρευνα πάνω στις οικογενειακές σχέσεις, ο Dr. Felder μας δίνει πρακτικές συμβουλές, ώστε ν’ απολαύσουμε, όσο το δυνατόν περισσότερο, τη βαθιά μας σύνδεση με τα πρόσωπα που αγαπάμε, αποφεύγοντας ταυτόχρονα τα προβλήματα με τους ενοχλητικούς συγγενείς.
Γεμάτο συγκεκριμένες συμβουλές για κάθε είδους οικογενειακές καταστάσεις, από τις θρησκευτικές διαφωνίες και τις αδελφικές αντιζηλίες, μέχρι τα προβλήματα με ναρκωτικά, αλκοόλ και τυχερά παιχνίδια, το βιβλίο αυτό εξηγεί με πνευματώδη και εμπνευσμένα παραδείγματα πότε πρέπει να επέμβετε και πότε να υποχωρήσετε, πώς θα πάψετε να νιώθετε σαν μάρτυρας και πώς θα μείνετε ήρεμοι σε καταστάσεις, που κάποτε σας έσπαγαν τα νεύρα. 

Nίκησε το στρες (Patrick Amar, Silivia André)

Πίεση στη δουλειά και στο σπίτι, οικονομικές σκοτούρες, προβλήματα υγείας, κακή επικοινωνία, η αίσθηση ότι το ποτήρι ξεχειλίζει… Κάτι πολύ παραπάνω από το απλό άγχος, το στρες είναι μια σοβαρή ασθένεια του αιώνα μας, με αληθινά σωματικά συμπτώματα, που μας αναστατώνουν και μας παραλύουν, επηρεάζοντας αρνητικά την ποιότητα της ζωής μας. Υπάρχει κάτι που μπορούμε να κάνουμε για να το καταπολεμήσουμε; Μα φυσικά – αρκεί η προσπάθειά μας να είναι συστηματική και να κινείται σε όλα τα επίπεδα: σκέψεις, συναισθήματα, συμπεριφορές, συνήθειες… Το “Νίκησε το στρες” είναι ένας πρωτοποριακός οδηγός δράσης 21 ημερών που θα σας βοηθήσει να διαχειριστείτε αποτελεσματικά το στρες σας και να μεταμορφώσετε θετικά την προσωπική, επαγγελματική και κοινωνική σας ζωή. Είναι οργανωμένος με μοναδικό τρόπο και συνδυάζει τη θεωρία με την πράξη και την εμπειρία με την εφαρμογή. Περιλαμβάνει: – Ενημέρωση για το στρες και τον τρόπο που μας επηρεάζει. – Οδηγίες και ασκήσεις για να μάθουμε πώς να διαχειριζόμαστε το στρες. – Τεστ για να ελέγχουμε την πρόοδό μας. – Ανακεφαλαίωση και παιχνίδια για να εμπεδώσουμε αυτά που μάθαμε. Οι οδηγοί δράσης “Νίκησε…” απευθύνονται σε όλους εσάς που βρίσκεστε αντιμέτωποι με νέα και ασυνήθιστα προβλήματα, χαρακτηριστικά της σύγχρονης εποχής μας. Προτείνουν απόλυτα δοκιμασμένες μεθόδους, βασισμένες στο βίωµα, στην πραγµατικότητα και στην αντιµετώπιση της καθηµερινότητας: έχουν τη γεύση, το άρωµα και τη δύναµη της εµπειρίας. Αυτό είναι που τους κάνει πολύτιµους και αναγκαίους όχι µόνο για τον εαυτό µας αλλά και για όλο τον κόσµο.

Πώς να διατηρήσουμε την ψυχική μας ισορροπία (Philippa Perry)

Ένας εξαιρετικά χρήσιμος οδηγός για να αντιμετωπίζουμε τις προκλήσεις που συναντάμε στη ζωή.
Η σύγχρονη ζωή μας υποβάλλει σε τεράστια άγχη καμιά φορά είναι πολύ δύσκολο να νιώσουμε ήρεμοι, ικανοποιημένοι ή να ζήσουμε νέες εμπειρίες. Στο βιβλίο αυτό η Philippa Perry, έμπειρη ψυχοθεραπεύτρια, μας δείχνει πώς μπορούμε να νιώθουμε λιγότερο δυστυχείς και περισσότερο ικανοποιημένοι. Μας περιγράφει πώς λειτουργεί το μυαλό μας και στη συνέχεια μας καθοδηγεί με μια σειρά από ασκήσεις, ειδικά σχεδιασμένες για να δυναμώσουν την προσαρμοστικότητά μας, να ενισχύσουν την αίσθηση της προοπτικής που έχουμε στη ζωή και να αυξήσουν τη δημιουργικότητά μας.

Κάθε μέρα λίγο πιο κοντά… (Yalom D. Irvin, Elkin Ginny)

Η Τζίννυ Έλκιν είναι μια νεαρή πολλά υποσχόμενη συγγραφέας με ψυχικά προβλήματα. Κατά καιρούς έχει χαρακτηριστεί από ψυχιάτρους “σχιζοειδική… με οριακά ψυχωτικές νοητικές διεργασίες”. Έχοντας δοκιμάσει ποικίλες θεραπείες, ξεκινά τελικά ατομική ψυχοθεραπεία με τον Ίρβιν Γιάλομ στα εξωτερικά ιατρεία του Πανεπιστημίου Στάνφορντ. Το Κάθε μέρα λίγο πιο κοντά είναι προϊόν του θεραπευτικού τους συμβολαίου, στο οποίο συμφώνησαν να καταγράφουν χωριστά τις εντυπώσεις και τα συναισθήματά τους από κάθε συνεδρία. Στις σελίδες του βιβλίου ξετυλίγεται για πρώτη φορά η σχέση θεραπευτή και θεραπευομένου χωρίς καμία μυθοπλασία. Το μόνο φανταστικό στοιχείο είναι το όνομα της θεραπευόμενης, αφού για λόγους ιατρικού απορρήτου ήταν απαραίτητη η απόκρυψη της ταυτότητάς της. Σ’ αυτή την ανταλλαγή σημειωμάτων, που μοιάζει σχεδόν σαν επιστολικό μυθιστόρημα, παρακολουθούμε τον τριανταεννιάχρονο Γιάλομ και την εικοσάχρονη ασθενή του να αγωνίζονται για την εμπέδωση μιας σχέσης οικειότητας και εμπιστοσύνης που θα συμβάλει καίρια στην ίαση.
“Μέσα μου όμως αναρωτιόμουν μήπως πράγματι οι περιγραφές των θεραπευτικών συνεδρίων θα συνιστούσαν ένα δημοσιεύσιμο λογοτεχνικό έργο, με δύο πολύ διακριτούς χαρακτήρες και δύο αναγνωρίσιμα λογοτεχνικά στυλ, περίπου σαν ένα επιστολικό μυθιστόρημα. […] Έπειτα από πρόταση μερικών αναγνωστών οι οποίοι θεώρησαν το χειρόγραφο δύσκολο να προσεγγιστεί χωρίς κάποιο επεξηγηματικό υλικό, αλλά και ορισμένων οι οποίοι ήθελαν να μάθουν τι απέγινε η Τζίννυ μετά την ψυχοθεραπεία, ο δρ Γιάλομ και η Τζίννυ έγραψαν επίσης από έναν Πρόλογο και από έναν Επίλογο ο καθένας ενάμιση χρόνο έπειτα από την τελευταία τους θεραπευτική συνεδρία. Τα σημειώματα αυτά πράγματι προσθέτουν σημαντικές πληροφορίες και επεξηγήσεις τόσο σε προσωπικό όσο και σε θεωρητικό επίπεδο.
Παρ’ όλ’ αυτά εξακολουθώ να πιστεύω ότι το κεντρικό κομμάτι μπορεί να διαβαστεί σαν μυθιστόρημα, σαν μια ιστορία δύο ανθρώπων που συναντήθηκαν στην οικειότητα του ψυχιατρικού τετ-α-τετ και τώρα επιτρέπουν σ’ εμάς να τους γνωρίσουμε έτσι όπως γνώρισαν εκείνοι ο ένας τον άλλον”. 

Αν μ’ αγαπάς μη μ’ αγαπάς (Mony Elkaïm)

Βιβλίο που κυκλοφόρησε με μεγάλη επιτυχία τόσο στη Γαλλία όσο και στην Αγγλία, η μελέτη του εξαίρετου Βέλγου νευροψυχίατρου Μονί Ελκάιμ εγκαινιάζει μια ενδιαφέρουσα ανανέωση της συστημικής θεραπείας.
Ο Ελκάιμ, μέσα από πολυάριθμες διηγήσεις περιστατικών, προτείνει ένα νέο μοντέλο θεραπείας με ζευγάρια και οικογένειες. Το μοντέλο αυτό εστιάζει στις “ιδιοτυπίες” του συστήματος και βοηθάει το θεραπευτή να κατανοήσει πως τα προσωπικά του συναισθήματα γίνονται το “κλειδί” για να δημιουργήσει γέφυρες με την οικογένεια. Έτσι, η θεραπεία δεν εξελίσσεται πια στο κέντρο ενός μοναδικού σύμπαντος αλλά στο σημείο τομής πολλών όσο και διαφορετικών ανθρώπων. 

Το δώρο της ψυχοθεραπείας (Irvin Yalom)

«Ανησυχώ για το πώς θα εκπαιδεύεται η νέα γενιά αποτελεσματικών ψυχοθεραπευτών. Ανησυχώ για την ψυχοθεραπεία για το πώς μπορεί να παραμορφωθεί από οικονομικές πιέσεις και να φτωχύνει από ριζικά συντομευμένα εκπαιδευτικά προγράμματα. Παρόλ’ αυτά, έχω εμπιστοσύνη ότι στο μέλλον μια συνομοταξία ψυχοθεραπευτών που θα προέρχονται από διάφορους επιστημονικούς κλάδους θα συνεχίσει ν’ ακολουθεί εντατική μεταπτυχιακή εκπαίδευση και, ακόμα και κάτω από την πίεση της πραγματικότητας, θα βρίσκει ασθενείς που θα επιθυμούν ευρεία ανάπτυξη και αλλαγή, πρόθυμους ν’ αναλάβουν μια δέσμευση αορίστου χρόνου για την ψυχοθεραπεία. Γι’ αυτούς τους θεραπευτές γράφω “Το δώρο της ψυχοθεραπείας”.
Οι συμβουλές που υπάρχουν σ’ αυτό το βιβλίο προέρχονται από σημειώσεις σαράντα πέντε χρόνων κλινικής πρακτικής. Είναι μια ιδιοσυγκρασιακή μείξη ιδεών και τεχνικών που εγώ βρήκα χρήσιμες στη δουλειά μου. Πρόκειται για τόσο προσωπικές, τόσο υποκειμενικές και μερικές φορές τόσο πρωτότυπες ιδέες, που το πιθανότερο είναι ο αναγνώστης να μην τις ξανασυναντήσει πουθενά αλλού. Ελπίζω πάντως πως κάθε αναγνώστης θα βρει το δικό του δημιουργικό τρόπο για να προσαρμόσει και να εφαρμόσει στις δικές του συγκεκριμένες συνθήκες δουλειάς τα όσα έμαθα εγώ». (Irvin D. Yalom, από την εισαγωγή του)
«Όσο διάβαζα, προοδευτικά η αρχική μου αμφιθυμία μειωνόταν, γιατί συνειδητοποιούσα ότι αυτό που περιγράφει ο Γιάλομ μιλώντας για τις πολύ προσωπικές του εμπειρίες δεν είναι τελικά και τόσο ιδιοσυγκρασιακό. Υποστηρίζει την προσφορά, το σεβασμό για τον ασθενή και για τη νόσο του, και την απλή κοινή λογική. […] Η αρχική μου αμυντική αντίδραση υποχωρούσε, καθώς συνειδητοποιούσα ότι ο Γιάλομ στέλνει εμμέσως ένα πολύ σημαντικό μήνυμα, ίσως μια έκκληση, να συνέλθουμε και ν’ αναλάβουμε δράση, τώρα που η ψυχιατρική υποκύπτει στην οργανική υπεραπλούστευση. Η ψυχιατρική τρελάθηκε, αλλά η κατεύθυνση του Γιάλομ τονίζει την επιστροφή από τη μηχανιστική στην ουμανιστική προσέγγιση. […]
Πιστεύω ότι είναι ένας εξαιρετικά ταλαντούχος ψυχαναλυτής και δάσκαλος. Το κεφάλαιο 75, όπου πραγματεύεται τη θεωρία του Φρόυντ σε πέντε μικρού μεγέθους σελίδες, είναι μια περιγραφή της ψυχανάλυσης. Είναι η καλύτερη συνοπτική παρουσίαση που έχω διαβάσει ποτέ, και μόνο ένας πολύ άξιος θεωρητικός και κλινικός θα μπορούσε να την έχει γράψει. […]
Όπως είναι προφανές, η αρχική μου αμφιθυμία εκμηδενίστηκε, και θα σύστηνα το βιβλίο αυτό σε κάθε κλινικό, γιατί ακόμα και αναγνώστες που θα έχουν κάποιες αντιρρήσεις θα υποχρεωθούν να εξετάσουν εκ νέου την προσέγγισή τους και να ελέγξουν με ειλικρίνεια το modus operandi τους. Ελπίζω η κριτική αυτή να υπερβεί την απροθυμία που θα μπορούσε ν’ αποτρέψει έναν δυνητικό αναγνώστη, όπως συνέβη σ’ εμένα αρχικά.» (Peter L. Giovacchini, American Journal of Psychiatry, Ιούνιος 2003)

Μεγαλώνοντας ισορροπημένα παιδιά σε έναν παράλογο κόσμο (David Ryan Marks)

Ζούμε σ’ έναν κόσμο βίαιων και απότομων αλλαγών, σε μια κοινωνία υπερπληροφόρησης και διαρκούς έντασης. Και σε αυτήν την κοινωνία καλούμαστε να μεγαλώσουμε τα παιδιά μας, όπου τις περισσότερες φορές διαπιστώνουμε ότι επηρεάζονται και πιέζονται βαθύτατα, εκδηλώνονται στη συνέχεια διάφορα συμπτώματα, τόσο σωματικά όσο και ψυχολογικά. Ζαλάδες, πονοκέφαλοι, κρίσεις άσθματος, συχνά κρυολογήματα, αλλά και κατάθλιψη, άγχος και διατροφικές διαταραχές συχνά προκαλούνται εξαιτίας του σύγχρονου τρόπου ζωής.
Τις περισσότερες φορές καταφεύγουμε στους γιατρούς και στα φάρμακα για την αποκατάσταση της υγείας μας. Ωστόσο υπάρχουν τρόποι να προφυλάξουμε και να μεγαλώσουμε με ισορροπημένο τρόπο τα παιδιά μας, αρκεί να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε το στρες που η σύγχρονη κοινωνία μας δημιουργεί. Όλοι εμείς, γονείς και εκπαιδευτικοί, έχουμε τη δυνατότητα να βοηθήσουμε τα παιδιά όχι μόνο να αντεπεξέλθουν, αλλά και να ευημερήσουν, σε τούτον τον ασταθή κόσμο που ζούμε. Με εφόδιο τις πλέον πρόσφατες επιστημονικές έρευνες και μέσω επεξηγηματικών παραδειγμάτων μαθαίνουμε τον τρόπο της φυσιολογικής διαβίωσης μέσα στη “Νέα Παγκόσμια Αταξία”. Κατανοούμε πότε το παιδί ή ο έφηβος βρίσκεται στα πρόθυρα κρίσης και φροντίζουμε να την αποτρέψουμε. Ανακαλύπτουμε όλες εκείνες τις μεθόδους που βοηθούν στη διοχέτευση του στρες και των αρνητικών συναισθημάτων σε δημιουργική δραστηριότητα. Παρόλο που είναι αδύνατον να κλείσουμε τα παιδιά μας σ’ ένα κλουβί για ν’ αποφύγουν τις πιέσεις της ζωής, τώρα μπορούμε να τα βοηθήσουμε να τις αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά.

Αξιοποιώντας τον καλύτερο μου εαυτό (Πέλη Γαλίτη – Κυρβασίλη, Robert Enright)

Η συγχώρηση είναι μια αρετή που ωφελεί όχι μόνο τη σωματική και την ψυχική υγεία του ατόμου που τη διαθέτει, αλλά βελτιώνει και τις σχέσεις συνεργασίας και συμβίωσης των ανθρώπων. Είναι προφανές ότι ο καθένας εύκολα καταλαβαίνει την αξία της συγχώρησης, δύσκολα όμως την εφαρμόζει στη ζωή του. Έτσι, δημιουργήθηκαν τα μαθήματα της συγχώρησης, με σκοπό να μυηθούν οι μαθητές από μικρή ηλικία στην έννοια αυτής της αρετής και στα οφέλη της, ώστε να μπορέσουν αργότερα να την αξιοποιήσουν και να την εφαρμόσουν με μεγαλύτερη ευκολία στις περιστάσεις απόρριψης, εκφοβισμού και αδικίας που θα αντιμετωπίσουν στη ζωή τους.
Ο θυμός στη σχολική κοινότητα θεωρείται μείζον πρόβλημα στα σχολεία παγκοσμίως. Το πρόγραμμα αυτό αποτελεί μια εναλλακτική και πρωτοποριακή προσέγγιση στην διαχείριση θυμού, στην αντιμετώπιση της επιθετικής συμπεριφοράς των μαθητών, της απόρριψης από την ομάδα, του άγχους, της κατάθλιψης, του σχολικού εκφοβισμού, της “θυματοποίησης” και της μοναξιάς που πολλοί μαθητές βιώνουν τόσο μέσα στο σχολικό περιβάλλον, αλλά και εκτός. Έρευνες των τελευταίων 25 ετών, αποδεικνύουν ότι η “Πρακτική της Συγχώρησης” στα σχολεία προωθεί τη συναισθηματική υγεία των μαθητών και βελτιώνει την σχολική τους πρόοδο. Εκπαιδευτικοί που εφάρμοσαν το πρόγραμμα παρατήρησαν ότι οι μαθητές που συμμετείχαν σε αυτό μείωσαν το θυμό που ένιωθαν, τόνωσαν την αυτοεκτίμησή τους, αύξησαν τη συνεργασία μεταξύ τους, βελτιώθηκαν στα μαθήματά τους. Οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί πιστεύουν πως έγιναν καλύτεροι δάσκαλοι και καθηγητές και πως οι τάξεις τους λειτούργησαν καλύτερα ως αποτέλεσμα της εκπαίδευσης στη συγχώρηση.

Η ψυχολογική πλευρά του χρήματος (Γιώργος Πιντέρης)

Ψυχολογικά προβλήματα έχουμε όλοι. Έχεις όμως αναλογιστεί ποτέ πόσα από αυτά τα “ψυχολογικά” προβλήματα έχουν σχέση με την οικονομική σου κατάσταση; Πόσο η καθημερινή συναισθηματική σου διάθεση επηρεάζεται από:
– την οικονομική σου ρευστότητα;
– τον χρόνο που ξοδεύεις για τη δουλειά σου;
– την ενέργεια που καταναλώνεις για να βγάλεις λεφτά;
– τη σταθερότητα του εισοδήματός σου;
Τι είσαι; Αφεντικό ή σκλάβος του χρήματος;
Το χρήμα έχει το νόημα που εμείς του δίνουμε.
Μπορεί να σημαίνει ασφάλεια, αγάπη, αυτοεκτίμηση, δράση, δύναμη, ελευθερία και ό, τι άλλο συμβολίζει στην αντίληψη του καθενός.
Ο τρόπος που χειριζόμαστε το χρήμα επηρεάζει, ανάμεσα σε άλλα, και την ψυχική μας υγεία. Πώς χειρίζεσαι το χρήμα;
– Είσαι καταναλωτικός: Έχεις καταναλωτική νοημοσύνη;
– Είσαι σκεπτικιστής και διαρκώς ανήσυχος για το μέλλον;
– Είσαι ενθουσιώδης, με αποτέλεσμα “να μη γνωρίζει η δεξιά σου τι ποιεί η αριστερά σου”;
– Είσαι υποτονικός και αλλεργικός στους αριθμούς;
Όλες αυτές οι συνήθειες επηρεάζουν την καθημερινή μας διάθεση.
Αυτά και πολλά άλλα θέματα που έχουν σχέση με το χρήμα πραγματεύεται αυτό το βιβλίο, το οποίο, γραμμένο από τον Γιώργο Πιντέρη, όπως πάντα με χιούμορ, σε βοηθά, με τα αναλυτικά ερωτηματολόγια που περιλαμβάνει, να συνειδητοποιήσεις ποια είναι η συναισθηματική σχέση σου με το χρήμα.
Δεν είναι ανάγκη να είσαι πλούσιος για να έχεις πλούσια ποιότητα ζωής.