Γράμμα του Πατρών Γερμανού στους Λαλαίους στις 26-3-1821
«….λάβετε λοιπόν καλά τα μέτρα σας, καθίστε στα σπίτια σας χωρίς να φοβερίζετε και χωρίς να κάμετε κανένα κίνημα, διότι ύστερον ορμήσωμεν εναντίον σας όλοι με αρκετάς δυνάμεις και τότε το τέλος σας θέλει είναι ολέθριον. Φερθείτε λοιπόν με γνώσιν δια να φυλάξετε την ζωή σας και το πράγμα σας, μην εξαπλώνεται τον νου σας εδώ και εκεί ότι το έθνος σας πάγει πολλά κακά».
Ιερά Μονή Παναγίας της Σκαφιδιάς
H έκρηξη της Eπαναστάσεως δεν άφησε ασυγκίνητη τη Mονή. Mε μπροστάρη τον ηγούμενο Γρηγόριο και τον Παπαφώτη η Mονή συμμετείχε υλικά, ηθικά και προσωπικά στον Aγώνα. Γι’ αυτές τις θυσίες και προσφορές της αμείφθηκε ηθικά από τον ‘Oθωνα και στον ηγούμενό της απονεμήθηκε χάλκινο παράσημο το 1838. Tέλη του 1825 και αρχές του 1826 η Mονή έγινε θέατρο μαχών μεταξύ των ορδών του Iμπραήμ και υπερασπιστών της υπό την αρχηγία του καπετάν Γιώργη Mήτσου. Ωστόσο η μονή λύγισε, συλήθηκε και πυρπολήθηκε από τους Tουρκοαιγυπτίους. Oι μοναχοί πήραν το γνωστό δρόμο για την αντικρινή Zάκυνθο.
***
Ποίημα-μοιρολόι για το θάνατο του καπετάν Χρήστου Βέρρα (διασώθηκε από τον Ανδρέα Καρκαβίτσα) από τα στρατεύματα του Ιμπραήμ στις 11-11-1825 στο Βαρθολομιό, μαζί με 180 παλικάρια.
Τρία πουλάκια κάθουνταν στο Κάστρο του Χλεμούτσι
Το να τηράει τα Λεχαινά και τ΄ άλλο τη Γαστούνη
Το τρίτο το καλύτερο μοιρολογάει και λέει:
-Θεέ μου, το τι να γίνηκαν του κάμπου οι λεβέντες;
-Μήτε στον κάμπο βαίνουνε μήτε και στη Γαστούνη
-Μας είπαν κάνουν πόλεμο μέσα στον Αϊ Νικόλα.
Τρακόσιοι διαλεχτήκανε μέσα από το Χλεμούτσι
μεντάτοι να τους βγαίνουνε για να τους λευτερώσουν
Στη στράτα που πηγαίνανε στη στράτα που πηγαίνουν
στ’ αμπέλια απαντηθήκανε με τους στραβαραπάδες,
πρώτη φωτιά που δώσανε σκοτώνουνε διακόσιους.
Μα ‘πιασε μια ψιλή βροχή κι ένας βαρύς χειμώνας
νοτίσαν τα φουσέκια τους δεν πιάνουν τα’ αρματά τους
και ο Βέρρας όπου τ’ άκουσε απ’ τ’ άτι χλιμιντράει:
-Παιδιά σηκώστε τις ποδιές και σφίχτε τα τσαρούχια
γιουρούσι για να κάνουμε μες στους στραβαραπάδες.
Τα γιαταγάνια τράβηξαν στα δόντια τους τα βάνουν.
Μα ήταν οι μαύροι λιγοστοί μα ήταν οι δόλιοι λίγοι
κανένας δεν απόμεινε απ’ τους παλιούς συντρόφους.
Ένα γράμμα του Μεταξά πριν από την επίθεση στο Λάλα
«Tην 20η Μαΐου εκστρατεύσαμεν διευθυνόμενοι κατά την επαρχίαν Πύργου όπου ήσαν συνηθροισμένοι οι οπλοφόροι Πύργου, κατά την διάβασίν μας δε από την επαρχίαν ΄Ηλιδος ηνώνοντο και τινές οπλοφόροι μετά του Σισίνη, ώστε φθάσαντες εις Πύργον είμεθα υπέρ τους χιλίους διακοσίους οπλοφόρους, τουτέστι υπέρ τους τετρακοσίους εξήντα Κεφαλλήνας, οι δε λοιποί οπαδοί του Σισίνη. Εις Πύργον εύρομεν τον Νικόλαον Βιλαέτη και άλλους τινάς οπλαρχηγούς, συνεκστρατεύσαμεν δε μετ’ αυτών και άλλων και επορεύθημεν εις χωρίον Στρέφι όπου διαμείναμεν επτά ημέρας ίνα ετοιμασθώμεν επειδή τα Πελοποννησιακά στρατεύματα εστερούντο πολεμοφοδίων, ημείς έχοντες ικανήν ποσότητα, εφοδιάσαμε αυτά, ίνα αφαιρέσωμεν παν αίτιον αναβολής της αναχωρήσεώς μας. Αναχωρίσαντες από Στρέφι την 27ην μετά από εικοσάωρον οδοιπορίαν προέβησεν εις το χωρίον Γούμερον. Επειδή δε εμέλομεν εφεξής να διαβώμεν από θέσιν τινά καλουμένην Μποδίνι την οποία διά νυκτός οφείλαμεν να καταλάβωμεν ίνα μη κυριευθεί υπό των Λαλαίων επρότεινα όπως εις εξ ημών μετά πεντακοσίων στρατιωτών Κεφαλλήνων και άλλων Πελοποννησίων, εκστρατεύσει αμέσως και καταλάβει την θέσιν αυτήν, αλλ’ απεκρούσθη η γνώμη μου, επί λόγω να μη διαιρεθώμεν. Είτα όμως επληροφορήθημεν παρά του Βιλαέτου και Σισίνου ότι αυτοί είχον ήδη πέμψει εις Μποδίνι τον Καπετάν Κρασάκη και εις τούτο να μένωμεν αμέριμνοι. Ανδρείως επολέμησαν οι Κεφαλλήνες ,τα δε κανόνια ωφέλησαν πολύ. Οι Λαλαίοι ήσαν πεζοί και ιππείς υπέρ τους εξακοσίους, οι δε Έλληνες περί τους εννεακοσίους. Έλαβε μέρος το σώμα των Κεφαλλήνων, διακόσιοι Αρκάδιοι υπό τον Μέλιον, οι δε λοιποί ήσαν Πύργιοι και Ηλιείς. Μετά την εις Πούσι άφιξίν μας προσκαλέσαντες τους οπλαρχηγούς των Πελοποννησίων Σισίνην, Βιλαέτη, Μέλιον, Φωτήλαν, Πλαπούταν, Δεληγιάννην και Ζαριφόπουλον, τοις παρέστησαμεν ότι δεν πρέπει επί ματαίω να παρέρχεται πολύτιμος χρόνος ορμήσωμεν κατ’
Ιστορική έρευνα και επιμέλεια: Θέμης Μαντάς, εκπαιδευτικός – συγγραφέας
